هر ناهنجاری که باعث شود دریچه‌های قلب وظیفه خود را به خوبی انجام ندهند، در زمره بیماری‌های دریچه قلب هستند. دریچه‌ها در تصفیه و پمپاژ شدن خون نقش مهمی دارند. اختلال در عملکرد آن‌ها نیز می‌تواند سلامت قلب را تحت تاثیر قرار دهد. در واقع، عدم درمان بیماری‌های دریچه‌ای قلب باعث می‌شود تا قلب سخت‌تر کار کند. این یعنی فشار بیشتری بر ماهیچه قلب وارد می‌آید و سلامت آن را به خطر می‌اندازد.
از رایج‌ترین بیماری‌های دریچه‌ای قلب می‌توان به تنگی آئورت یا افتادگی دریچه میترال اشاره کرد. هر یک از این موارد، در جای خود می‌توانند باعث نشتی خون یا برگشت خون به سمت عقب شوند. این حالت، خونرسانی به قلب یا پمپاژ خون به سمت اندام بدن را مختل می‌کند. به این ترتیب، قلب در طولانی مدت دچار نارسایی‌ها و بیماری‌های جدی‌تری خواهد شد.
برای درمان بیماری‌های دریچه قلب می‌توان از روش‌های مختلف استفاده نمود. دارو درمانی و روش‌های جراحی کم تهاجمی می‌توانند به بهبود علائم و کنترل عملکرد دریچه کمک نمایند.
برای مشاهده در ابعاد بزرگتر اینجا کلیک کنید.
انواع دریچه‌های قلب کدامند؟
برای اینکه شناخت بهتری از بیماری‌های دریچه قلب به دست آوریم، لازم است آشنایی اولیه‌ای با عملکرد هر یک از آن‌ها داشته باشیم. پیش از آن، بهتر است بدانید که در ساختمان قلب ۴ دریچه وجود دارند که بین دهلیزها و بطن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند. نام و موقعیت هر یک از این دریچه‌ها به قرار زیر هستند:
- دریچه میترال؛ گذرگاه بین دهلیز چپ و بطن چپ
- دریچه تری کاسپید یا سه لتی؛ مسیر بین دهلیز راست و بطن راست
- دریچه آئورت؛ که بطن چپ را با آئورت مرتبط می‌سازد
- دریچه ریوی؛ برای ارتباط بطن راست و شریان ریوی
ساختار دریچه‌های قلب
همه دریچه‌های قلبی از اجزای کوچکتری به نام لت یا فلپ ساخته می‌شوند. هر گونه آسیب به لت‌ها می‌تواند زمینه ساز بروز بیماری‌های دریچه قلب گردد. در اثر باز و بسته شدن لت‌ها، جریان خون به سمت جلو حرکت خواهد کرد. بسته شدن دریچه به معنای بسته شدن لت‌ها است که از برگشت خون به سمت عقب جلوگیری می‌کند. تمامی دریچه‌های قلب به جز دریچه میترال، از سه لت ساخته شده‌اند. اما در ساخت دریچه میترال تنها دو لت به کار می‌رود.
معرفی انواع بیماری‌های دریچه قلب
بیماری‌های دریچه قلب انواع مختلفی دارند. این گونه بیماری‌ها می‌توانند تنها در یک دریچه ایجاد شوند. در حالی که در برخی افراد، بیش از یک دریچه قلب، دچار اختلال می‌گردند. در ادامه، انواع بیماری‌های دریچه‌های قلب را معرفی می‌کنیم.
بیماری تنگی دریچه
منظور از تنگی دریچه، سفت و سخت شدن بافت‌های دریچه است. به این معنا که بافت تشکیل دهنده لت‌های دریچه، سفت می‌شود. این کار انعطاف‌پذیری و سطح مقطع دریچه را کاهش داده و باز و بسته شدن دریچه سخت‌تر خواهد بود. در نتیجه دریچه نمی‌تواند به طور کامل باز شود و مقدار خون عبوری از آن کاهش می‌یابد.
تنگی دریچه ممکن است خفیف یا جدی باشد. در حالتی که تنگی آن چندان زیاد نباشد، عملکرد قلب تغییری نداشته و مشکلات جدی ایجاد نمی‌کند. اما برای مواردی که تنگی دریچه شدید باشد، تعداد تپش‌های قلب افزایش می‌یابد. این کار برای خونرسانی به اندام بدن لازم است. اما در نهایت، باعث آسیب به ماهیچه قلب و بروز نارسایی‌های قلبی خواهد شد.
نارسایی دریچه‌ای
نارسایی دریچه‌ای یکی دیگر از بیماری‌های دریچه قلب است که باید درمان شود. منظور از نارسایی دریچه‌ای این است که لت‌ها نمی‌توانند به طور کامل بسته شوند. این مساله باعث نشت خون به سمت عقب شده و حجم خون در گردش را کاهش می‌دهد. به جریان خون رو به عقب، “جریان برگشتی” می‌گویند. در اثر ابتلا به نارسایی دریچه، قلب ناچار است برای جبران جریان برگشتی، خون را بیشتر پمپاژ کند. این اضافه کاری‌ها، در نهایت، سلامت قلب را به خطر می‌اندازند.
یکی از بیماری‌های دریچه قلب تحت عنوان پرولاپس دریچه میترال نامیده می‌شود. در افراد مبتلا به این اختلال، لت‌های دریچه میترال به سمت دهلیز چپ برمی‌گردند. در نتیجه امکان ایجاد جریان برگشتی به سمت عقب وجود دارد.
اختلال بطن آترزی دریچه‌ای (عدم تشکیل دریچه)
برخی از بیماری‌های دریچه قلب در اثر نقص‌های مادرزادی قلبی به وجود می‌آیند. برای مثال ممکن است دریچه قلب نوزاد به درستی تشکیل نشود. این اختلال مادرزادی را آترزی دریچه‌ای می‌نامند که معمولا بلافاصله پس از تولد تشخیص داده می‌شود. برای درمان آترزی دریچه‌ای نیز عمل جراحی باید انجام گیرد؛ در غیر این صورت خطر جانی در بر دارد.
تاثیر بیماری‌های دریچه‌ای قلبی بر بدن چیست؟
افتادگی تنگی یا نارسایی دریچه قلب باعث می‌شوند تا عملکرد دریچه دچار مشکل گردد. از آنجا که اختلال عملکرد دریچه باعث برگشت بخشی از خون به سمت عقب می‌گردد، بنابراین قلب باید بیشتر از حالت عادی کار کند. زیرا با این کار، می‌تواند خونرسانی به اندام بدن را بهتر انجام می‌دهد. با این حال، اضافه کاری قلب در طولانی مدت، باعث بروز نارسایی‌های پیچیده قلبی می‌شود. ضمن اینکه جریان خون در بدن به تدریج کاهش پیدا می‌کند.
نکته دیگر اینکه بیماری‌های دریچه قلب در تمام طول عمر فرد وجود دارند. اما بسته به آسیب ایجاد شده و شدت بیماری، می‌توان روش‌های کنترل آن را انتخاب نمود. زیرا برخی از افراد هیچ گونه ناراحتی مرتبط با بیماری‌های دریچه‌ای قلب را تجربه نمی‌کنند. در حالی که در برخی دیگر از افراد، بیماری‌های دریچه‌های قلب باعث بیماری‌های پیچیده قلبی می‌شوند. از جمله مشکلات قلبی ناشی از بیماری‌های دریچه‌ای قلب می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- نارسایی احتقانی قلب
- احتمال لخته شدن خون
- سکته مغزی و حمله قلبی
- ایست ناگهانی قلب
به این ترتیب، اگر چه بیماری‌های دریچه‌ای قلبی اختلالات دائمی هستند، اما باید به طور منظم تحت بررسی قرار گیرند.
علائم بیماری‌های دریچه قلب چیست؟
بیماری‌های دریچه قلب می‌توانند خفیف یا جدی باشند. در مواردی که اختلالات دریچه قلب از نوع خفیف باشند، معمولا علائم جدی ایجاد نمی‌گردد. اما اگر این اختلالات و ناهنجاری‌ها از نوع تنگی یا افتادگی دریچه باشند، علائم آن شدیدتر خواهد شد. زیرا قلب برای جبران کاهش جریان خون باید بیشتر از حالت عادی ضربان داشته باشد.
با پیشرفت بیماری‌های دریچه قلب و تشدید اختلالات دریچه‌ای، وضعیت بیمار حادتر شده و علائم زیر ظاهر می‌گردند:
- تپش قلب شدید
- افزایش تنگی نفس مخصوصا در هنگام انجام فعالیت‌های بدنی یا حتی دراز کشیدن
- ورم مچ پا، پاها یا شکم
- احساس ضعف و سرگیجه ناشی از کاهش جریان خون به بدن
- افزایش وزن در مدت زمان کوتاه
- احساس ناراحتی و سنگینی در قفسه سینه مخصوصا در حین فعالیت‌های شدید
- بروز علائمی مانند تب، لرز و بدن درد در افرادی که بیماری‌های دریچه قلب در آن‌ها ناشی از عفونت باشد.
مشاهده علائم یاد شده اغلب نشان دهنده ابتلا به بیماری‌های دریچه‌ای قلبی است. اما نظر قطعی در این باره باید توسط پزشک متخصص قلب و عروق و پس از آزمایش‌های تشخیصی ارائه شود. در صورت بروز و تکرار این علائم یا شدیدتر شدن آن‌ها، حتما به یک پزشک متخصص مراجعه نمایید. انجام معاینات اولیه برای بررسی وضعیت سلامت قلب شما لازم است.
رایج‌ترین مشکلات قلبی دریچه‌ای کدامند؟
ساختار همه دریچه‌های قلب به گونه‌ای است که از لت‌های منعطف ساخته می‌شوند. این گذرگاه‌ها در هر بار تپش قلب، باز و بسته می‌شوند تا خون از آن‌ها عبور کند. بیماری‌های دریچه قلب عمدتا به مواردی مربوط است که این لت‌ها دچار آسیب شوند. زیرا در این صورت، دریچه‌ها نمی‌توانند به درستی باز یا بسته شوند. در نتیجه جریان خون به عقب برگشته و حجم خون پمپاژ شده به سمت اندام دیگر کاهش می‌یابد.
اختلالات دریچه در هر یک از دریچه‌های قلب می‌تواند رخ دهد. اما رایج‌ترین مشکلات قلبی مربوط به درچه‌ها شامل موارد زیر هستند:
- تنگی آئورت
- تنگی دریچه میترال
- تنگی دریچه ریوی
- تنگی دریچه سه لتی
- نارسایی آئورت
- نارسایی میترال
- نارسایی ریوی
- نارسایی سه لتی
- دریچه آئورت دو لتی
- افتادگی دریچه میترال
- اندوکاردیت (عفونت دریچه قلب)
- بیماری روماتیسمی دریچه قلب
برای کنترل بیماری‌های دریچه قلب چه کنیم؟
معمولا بیماری‌های دریچه قلب با افزایش سن شدیدتر می‌شوند. البته این موضوع قطعی نیست؛ با این حال، رعایت برخی مراقبت‌ها می‌تواند از تشدید بیماری‌های دریچه‌های قلب یا حتی ابتلا به آن‌ها جلوگیری نماید. برخی از مهم‌ترین مراقبت‌ها شامل موارد زیر هستند:
- درمان سریع انواع عفونت در بدن
- افزایش فعالیت‌های بدنی
- خوردن غذاهای سالم و داشتن رژیم غذایی مناسب
- از بین بردن اضافه وزن و حفظ وزن سالم
- کنترل بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا و کلسترول بالا
- عدم استفاده از تنباکو
- عدم استفاده از مواد مخدر؛ مخصوصا داروهای تزریقی که خطر عفونت دریچه قلب را افزایش می‌دهند.
مراقبت‌های لازم برای جلوگیری از تشدید بیماری‌های دریچه‌ای قلب
افرادی که به اختلالات دریچه قلب دچار هستند، باید تا حد امکان از عوامل تشدید‌کننده آن دوری نمایند. برای مثال، هر گونه عاملی که می‌تواند ابتلا به اندوکاردیت عفونی را محتمل‌تر کند، باید برطرف گردد. زیرا این نوع عفونت، آسیب شدیدی به دریچه‌های قلب زده و حتی می‌تواند کشنده باشد.
حتی بیمارانی که تاکنون جراحی تعویض دریچه با روش کم تهاجمی یا جراحی قلب باز انجام داده‌اند، همچنان باید مراقبت‌های لازم را داشته باشند. برای پیشگیری از اندوکاردیت عفونی به نکات زیر توجه کنید:
- به پزشک و دندانپزشک خود درباره بیماری دریچه قلبی خود اطلاع دهید.
- در صورت مشاهده علائم عفونت مانند تب، لرز و بدن درد، حتما به پزشک معالج مراجعه کنید.
- درباره مصرف آنتی بیوتیک قبل از اقدامات دندانپزشکی، جراحی‌های بزرگ (یا جزئی) و آزمایش‌های تهاجمی از پزشک خود سوال کنید.
- از سلامت لثه‌ها و دندان‌های خود مراقبت نمایید.
بیماران دریچه قلب، چه زمانی باید به اورژانس مراجعه کنند؟
در حالت عادی، بیماران دریچه قلب می‌توانند با مصرف داروهایی که پزشک تجویز می‌کند، حال بهتری داشته باشند. اما گاهی ممکن است بنا به هر دلیلی، بیمار به مراقبت‌های اورژانسی نیاز پیدا کند. افراد مبتلا به بیماری‌های دریچه قلب، در صورت بروز هر یک از حالت‌های زیر، حتما باید مراقبت‌های اورژانس دریافت کنند:
- احساس تنگی نفسی که با استراحت از بین نمی‌رود
- مشاهده خون قرمز روشن در سرفه‌ها
- غش کردن یا سنکوپ
- تب و لرز
- احساس حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا هر نوع مشکل گوارشی
- وجود درد در قفسه سینه
- رسیدن ضربان قلب به بیش از ۱۵۰ تپش در دقیقه
- سردرد شدید بدون دلیل خاص
- احساس ضعف در پاها یا بازوها و بی‌حسی بدون علائم قبلی
- سیاه و تیره بودن مدفوع یا وجود خون قرمز روشن در مدفوع
برای درمان بیماری‌های دریچه قلب چه باید کرد؟
افرادی که به اختلالات دریچه قلب مبتلا هستند، باید برای مدت زمان مشخصی تحت معاینه و نظارت پزشک متخصص قرار گیرند. این کار کمک می‌کند تا پزشک، شدت و نوع بیماری را به طور دقیق بررسی نماید. در نتیجه، اگر بیمار به دارو درمانی یا جراحی ترمیم و تعویض دریچه نیاز داشته باشد، با اطمینان بیشتری در این باره تصمیم خواهد گرفت.
دارودرمانی بیماری‌های دریچه‌های قلب
دارودرمانی به کنترل و بهبود علائم بیماری‌های دریچه قلب کمک می‌کند. با این حال، هیچ نوع دارویی نمی‌تواند اختلالات دریچه قلب را درمان نماید. از رایج‌ترین داروهایی که برای بهبود اختلالات دریچه‌ای به کار می‌روند، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- دیگوکسین
- داروهای مسدودکننده‌های بتا
- داروهای مودِر یا ادرارآور (افزایش دهنده حجم ادرار)
- داروهای مسدود‌کننده کانال کلسیم
هر یک از این داروها، برای کنترل ضربان قلب و پیشگیری از ریتم‌های غیرطبیعی قلبی به کار می‌روند. داروهایی مانند دیورتیک‌ها نیز به کنترل فشار خون کمک می‌کنند. داروهای گشاد‌کننده عروق قلب هم به عملکرد بهتر این ماهیچه پرتکاپو کمک می‌کنند.
عمل جراحی برای درمان بیماری‌های دریچه قلب
در حالت کلی، هر نوع عمل جراحی دریچه قلبی توسط جراح متخصص قلب و عروق انجام می‌گیرد؛ جراحی ترمیم دریچه قلب و جراحی تعویض دریچه قلب.
در مواردی که ناکارآمدی دریچه زیاد بوده و نتواند به درستی کار کند، پزشک جراح، انجام جراحی ترمیم یا تعویض دریچه را پیشنهاد می‌دهد. نوع عمل جراحی به وضعیت بیمار و شدت اختلالات دریچه قلب بستگی دارد.
دریچه‌هایی که جایگزین دریچه آسیب دیده می‌شوند، می‌توانند دریچه‌های مکانیکی باشند که غالبا از جنس پلی کربنات هستند. همچنین، دریچه‌های بیولوژیک (حیوانی) یا دریچه‌های آئورت انسانی که از فرد دیگر به بیمار اهدا می‌گردند، از گزینه‌های جایگزین به حساب می‌آیند.
معمولا بیماری‌های دریچه‌های قلب مانند تنگی دریچه آئورت یا نارسایی دریچه میترال را می‌توان با روش‌های غیر جراحی کنترل نمود. در واقع، امروزه با پیشرفت دانش و فناوری، انواع بیماری‌های دریچه با روش‌های کم تهاجمی و یا روش‌های مداخله‌ای از طریق پوست درمان می‌گردند.
برای کنترل بیماری‌های دریچه قلب به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
اصلی‌ترین گام برای کنترل و مدیریت بیماری‌های دریچه‌ای قلب، انتخاب بهترین پزشک متخصص قلب و عروق است. دانش و تجربه پزشک به شما کمک می‌کند تا نتیجه بهتری از درمان یا کنترل علائم خود بگیرید. اگر به دنبال انتخاب یک پزشک جراح مجرب هستید، قطعا دکتر علیرضا قویدل یکی از بهترین متخصصان جراحی قلب هستند. ایشان با تجربه فراوانی که در زمینه انواع جراحی‌های پیچیده قلبی دارند، راهنمای خوبی برای مدیریت بیماری‌های دریچه قلب خواهند بود. جهت ارتباط با دکتر قویدل می‌توانید از قسمت نوبت دهی یا تماس با دکتر در همین سایت استفاده نمایید.
منابع:
