نارسایی قلبی؛ روشهای تشخیص و موثرترین درمانها

نارسایی قلبی که آن را تحت عنوان نارسایی احتقانی قلب نیز می‌شناسند، به ضعیف شدن عملکرد قلب گفته می‌شود. در اثر ابتلا به این نوع نارسایی، ماهیچه قلب نمی‌تواند خون را به شکل صحیح، به بافت‌های بدن پمپاژ کند. در نتیجه، مقداری از خون به عقب بر می‌گردد که این خود می‌تواند منجر به بروز اختلالات دائمی در عملکرد قلب شود.

تنگی نفس و احساس درد در قفسه سینه، دو نشانه اصلی ابتلا به نارسایی احتقانی قلبی هستند. همچنین، ایجاد تورم در مچ پا و افزایش وزن را می‌توان از علائم ثانویه ابتلا به نارسایی‌های قلب دانست. برای تشخیص انواع نارسایی قلبی بیمار باید تحت معاینات دقیق قرار گیرد. این معاینات نیز باید زیر نظر بهترین پزشک متخصص قلب انجام شود. دارو درمانی، تغییر سبک زندگی و جراحی قلب، از روش‌های درمان انواع نارسایی به حساب می‌آیند. در این مقاله، به بیان جزییات بیشتر درباره نارسایی‌ها و اختلالات قلبی می‌پردازیم.

نارسایی قلبی چیست؟

این بیماری نوعی اختلال دائمی به حساب می‌آید. در واقع، هر گاه ماهیچه قلب نتواند خون کافی را به شکلی صحیح به کل بافت‌های بدن برساند، نارسایی احتقانی قلب نامیده می‌شود. این اختلال معمولا با گذشت زمان و افزایش سن، تشدید می‌شود؛ مگر آن که درمان مناسبی اتخاذ گردد.

در افراد مبتلا به این اختلال، قلب به تپش خود ادامه می‌دهد؛ اما نمی‌تواند تمام خونی که در آن جمع می‌شود را پمپاژ کند. این مساله، منجر به جمع شدن خون در قسمت‌های مختلف بدن از جمله ریه‌ها، پاها و کف پا خواهد شد.

نقص‌های قلبی مادرزادی می‌توانند عامل ابتلا به نارسایی‌های قلبی باشند. البته برخی بیماری‌های مادرزادی در بزرگسالی خود را نشان می‌دهند. در هر حال با مشاهده علائم مشکوک، لازم است بیمار تحت معاینه دقیق قرار گیرد. علائم نارسایی قلبی در زنان و مردان، عموما شامل تنگی نفس و احساس سنگینی در قفسه سینه می‌شوند. اما نشانه‌های دیگری نیز ممکن است همراه با این علائم ظاهر گردند.

برای مشاهده در ابعاد بزرگتر اینجا کلیک کنید.

انواع نارسایی احتقانی قلب کدامند؟

نارسایی قلبی می‌تواند بطن و دهلیز سمت چپ یا سمت راست را درگیر کند. به همین دلیل، بر اساس قسمت‌هایی از قلب که دچار نارسایی می‌شوند، می‌توان این اختلالات را دسته‌بندی نمود. در ادامه به شرح جزییات هر یک از انواع نارسایی احتقانی قلبی، می‌پردازیم.

نارسایی احتقانی قلبی سمت چپ

نارسایی قلبی سمت چپ زمانی رخ می‌دهد که سمت چپ قلب، به درستی کار نکند. نارسایی سیستولیک قلب و نارسایی دیاستولیک قلب، زیر مجموعه‌های این دسته هستند. در نارسایی سیستولیک قلب، عملکرد بطن چپ در پمپاژ خون به بدن ضعیف است. اما برای نوع دیاستولیک، بطن چپ منقبض شده و عمل جمع شدن خون در قلب، دشوارتر از حالت عادی خواهد بود. به این معنا که قلب با خون کافی پر نمی‌شود.

نارسایی قلبی سمت راست

هر گاه سمت راست قلب نتواند عمل پمپاژ خون را به درستی انجام دهد، نارسایی احتقانی سمت راست رخ می‌دهد. بطن راست وظیفه انتقال خون بدون اکسیژن به ریه‌ها را بر عهده دارد. اگر نتواند خون را به ریه‌ها پمپ کند، فرد دچار نارسایی احتقانی قلب راست می‌شود. از عوارض نارسایی قلبی سمت راست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خون در رگ‌هایی که به سمت قلب می‌آیند، جمع می‌شود
• تجمع خون در رگ‌ها، فشار وارد بر آن‌ها را افزایش می‌دهد
• افزایش فشار خون به رگ‌ها، باعث پس زدن خون به بافت‌های دیگر می‌شود
• جمع شدن خون می‌تواند تورم پاها، شکم و قسمت‌های دیگر بدن را در پی داشته باشد

نارسایی احتقانی قلب با برون‌ده بالا

یکی از نادرترین نارسایی‌های قلبی، تحت عنوان نارسایی قلبی با برون‌ده بالا نامیده می‌شود. در این حالت، قلب در ابتدا به طور طبیعی کار می‌کند. اما به تدریج حجم خونی که به بیرون پمپاژ می‌کند، بیشتر از حد عادی خواهد شد.

در حالت طبیعی، یک قلب سالم مقدار ۵ تا ۶ لیتر خون در دقیقه، به سمت بافت‌ها پمپاژ می‌کند. اما در یک فرد مبتلا به نارسایی احتقانی قلبی با بیرون‌ده بالا، حدود ۸ لیتر خون در دقیقه به داخل رگ‌های بدن پمپ خواهد شد. این مساله باعث می‌شود تا به تدریج قدرت ماهیچه قلب کاهش یافته و عمل پمپاژ خون دچار اختلال گردد. ناگفته نماند که این نوع عارضه قلبی، نسبت به نارسایی‌های چپ و راست، رواج کمتری دارد.

علائم نارسایی قلبی چیست؟

نارسایی احتقانی قلبی با علائم متعددی ظاهر می‌شود. افرادی که به این گونه ناهنجاری‌ها دچار می‌گردند، باید دو یا چند نشانه را به صورت همزمان داشته باشند. برای مثال، نارسایی قلبی و تنگی نفس ارتباط نزدیکی دارند. اما وجود این نشانه به تنهایی را نمی‌توان نشان دهنده ابتلا به بیماری‌های قلبی دانست. بلکه این حالت باید با علائم دیگری مانند تپش قلب، تنگی نفس، خستگی زودرس و احساس سنگینی در قفسه سینه همراه گردد.

از سوی دیگر، علائم نارسایی قلبی خفیف نسبت به نارسایی‌های جدی‌تر، کمتر هستند. به طوری که گاهی فرد حتی با وجود ابتلا به نارسایی احتقانی قلب، هیچ نشانه جدی ندارد. از علائم نارسایی قلبی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• احساس خستگی و ضعف
• سبکی سر
• تورم پاها و شکم
• افزایش وزن
• ضربان قلب سریع یا نامنظم
• بیدار شدن در شب با احساس تنگی نفس
• سفت شدن شکم
• کم اشتهایی و احساس تهوع
• سرفه‌های خشک

علائم نارسایی قلبی در بزرگسالان، می‌توانند به صورت شدید یا خفیف بروز کنند. نکته دیگر اینکه با گذشت زمان و افزایش سن، علائم نارسایی‌های قلب، تشدید می‌شوند. حتی گاهی علائم آن دچار تغییراتی می‌شوند. برای مثال، ممکن است علائم نارسایی قلبی در جوانان با آنچه در بزرگسالان ظاهر می‌گردند، کمی متفاوت باشند. در هر حال، پیگیری علائم و درمان آن‌ها را باید در اولویت قرار دهید.

علت نارسایی قلبی چیست؟

حال که می‌دانیم این بیماری چیست، این سوال مطرح می‌شود که این اختلال به چه علتی بروز می‌کند. علت نارسایی قلبی می‌تواند به انواع بیماری‌های ساختمانی قلب مرتبط باشد. برخی از مهم‌ترین علل نارسایی‌های احتقانی قلب عبارتند از:

• بیماری عروق کرونر یا حمله قلبی
• کاردیومیوپاتی ژنتیکی یا ویروسی
• بیماری‌های قلبی مادرزادی
• دیابت
• بیماری دریچه قلب
• آپنه خواب
• انواع آریتمی‌های قلبی
• بالا بودن فشار خون
• داشتن شاخص توده بدنی بالاتر از ۳۰
• مصرف دخانیات، مواد مخدر و الکل

معمولا برای کنترل بیماری، لازم است در صورت امکان، علت نارسایی احتقانی قلب از بین برود. برای مثال، اگر فرد از سیگار یا مواد مخدر استفاده می‌کند، آن را کنار بگذارد. البته برخی عوامل مانند علل ژنتیکی را نمی‌توان از بین برد. با این حال، تغییر سبک زندگی، برای پیشگیری از بروز علائم شدید مفید خواهد بود. این مساله، حتی بر افزایش طول عمر بیماران نارسایی قلبی نیز تاثیر خواهد داشت.

برای تشخیص نارسایی قلبی چه باید کرد؟

اولین گام برای تشخیص نارسایی احتقانی قلب، مراجعه به یک پزشک متخصص قلب و عروق است. پزشک متخصص ابتدا معاینات فیزیکی را انجام می‌دهد. گوش دادن به صدای تپش قلب، در تشخیص اولیه موثر است. پس از آن، پزشک برای تشخیص دقیق‌تر، انجام یک یا چند مورد از موارد زیر را درخواست می‌کند:

• آزمایش خون
• الکتروکاردیوگرام
• اکوکاردیوگرام
• تهیه MRI
• سی تی قلب
• کاتتریزاسیون قلبی
• عکس قفسه سینه
• تست ورزش

برای درمان نارسایی قلبی چه باید کرد؟

بهترین روش برای درمان نارسایی احتقانی قلبی، توسط پزشک و بر اساس شرایط عمومی بیمار تعیین می‌گردد. در نظر داشته باشید که تجربه پزشک در این مورد اهمیت بسیاری دارد. ضمن این که روش درمانی مورد استفاده، بر طول عمر بیماران نارسایی قلبی تاثیر بسزایی خواهد داشت.

برخی از سوالاتی که در این مرحله به وجود می‌آیند این است که آیا نارسایی قلبی درمان دارد؟ برای درمان نارسایی احتقانی قلب چه باید کرد؟ آیا روش‌های درمان نارسایی قلبی در جوانان با بزرگسالان متفاوت است؟

نکته‌ای که باید به آن اشاره کنیم که نارسایی احتقانی قلب به طور کامل درمان نمی‌شود. بلکه علائم و عوارض آن بهبود پیدا می‌کنند. پیش از این اشاره کردیم که علائم نارسایی، با گذشت زمان تشدید می‌شوند. درمان نارسایی قلب در بزرگسالان و جوانان، برای آن است تا پیشرفت بیماری یا نارسایی، دیرتر رخ دهد.

درمان نارسایی در مراحل اولیه

اصلاح سبک زندگی شامل ورزش کردن، ترک سیگار و استفاده از رژیم غذایی مناسب، بهترین راهکار برای بهبود علائم است. علاوه بر این تغییرات، گاهی لازم است دارو درمانی زیر نظر پزشک متخصص نیز انجام گیرد. نوع دارو و دوز مصرفی آن، به نظر پزشک و شدت علائم در فرد، بستگی خواهد داشت.

درمان نارسایی‌های خفیف قلبی

بسته به اینکه این بیماری در چه مرحله‌ای از پیشرفت باشد، روش‌های درمان آن متفاوت خواهد بود. برای مثال، در افرادی که دچار نارسایی قلبی خفیف هستند، اصلاح سبک زندگی بهترین اقدام است. هر چند، معمولا داروهایی مانند مهار‌کننده آنزیم مبدل آنژیوتانسین یا بلاکر گیرنده آنژیوتانسین نیز برای بیمار تجویز می‌گردند.

درمان نارسایی‌های پیشرفته قلبی

در پیشرفته‌ترین مرحله از نارسایی احتقانی قلب، بیمار باید به صورت ماهیانه تحت معاینات پزشکی قرار گیرد. در طی جلسات ملاقات با پزشک، وضعیت قلب بیمار به صورت دقیق بررسی خواهد شد. ممکن است لازم باشد دوز داروها یا نوع آن‌ها تغییر کند.

برای درمان نارسایی‌های پیشرفته قلبی، مصرف مسدود کننده‌های بتا (بتابلاکرها) به همراه کاهش وزن و اصلاح سبک زندگی، توصیه می‌شود. همچنین ممکن است فرد به دفیبریلاتور قلبی (یا دستگاه ICD)، نیاز داشته باشد. دستگاه آی سی دی طی یک عمل جراحی، در بدن بیمار قرار داده می‌شود.

در صورت پیشرفت بیماری یا تشدید علائم، باید راه‌های درمانی جدی‌تری در نظر گرفته شوند. برای مثال، در درمان نارسایی‌های قلبی شدید می‌توان از انواع روش‌های جراحی کمک گرفت. جراحی قلب باز، جراحی پیوند قلب و استفاده از دستگاه‌های کمکی بطنی، از جمله این روش‌ها به حساب می‌آیند. جراحی غیرتهاجمی، جدیدترین درمان نارسایی قلبی است که برای برخی افراد انجام می‌گیرد.

جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع نارسایی احتقانی قلب و درمان آن‌ها، می‌توانید با دکتر علیرضا قویدل، فوق تخصص جراحی قلب، ملاقات داشته باشید.

منابع:

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17069-heart-failure-understanding-heart-failure

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/24660-high-output-heart-failure

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/22181-left-sided-heart-failure

https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21494-right-sided-heart-failure