دریچه سه لتی یکی از دریچه‌های چهارگانه قلب است که باید برای پمپاژ صحیح خون، باز و بسته گردد. شاید بپرسید که کار دریچه سه لتی چیست؟ این دریچه در بین دهلیز راست و بطن راست قرار می‌گیرد. بنابراین هنگام عبور خون بین این دو اتاقک، دریچه سه لتی باید خون را در مسیر صحیح هدایت نماید.
وظیفه دریچه سه لتی انتقال صحیح خون از دهلیز راست به بطن راست است. در صورتی که این دریچه دچار مشکل گردد، ناهنجاری به وجود می‌آید؛ زیرا سلامت دریچه سه لتی برای طی شدن صحیح این مسیر، الزامی است. این دریچه ممکن است به دلایل مختلف از جمله بیماری‌های مادرزادی قلب، دچار آسیب شده باشد. در چنین مواردی، معمولا انجام جراحی قلب برای درمان آن ضروری خواهد بود. در ادامه این مقاله، به جزییات بیشتری درباره وظیفه دریچه سه لتی اشاره خواهیم کرد.
نارسایی تریکوسپید مرتبط بالینی (TR) در حدود 1.6 میلیون نفر در ایالات متحده، 3.0 میلیون نفر در اروپا و در بیش از 70 میلیون نفر در سراسر جهان وجود دارد.
دریچه سه لتی چیست؟
اگر بخواهیم دقیقا بدانیم که کار دریچه سه لتی چیست، ابتدا باید اطلاعاتی درباره ساز و کار آن به دست آوریم. دریچه سه لتی یکی از دریچه‌های مهم قلب است که بطن راست را به دهلیز راست متصل می‌کند. به همین دلیل ممکن است دریچه سه لتی را با عنوان دریچه دهلیزی بطنی راست نیز بشناسید.
این دریچه از سه فلپ نازک اما قوی ساخته می‌شود که به هر یک از آن‌ها لَت می‌گویند. این فلپ‌ها بر اساس موقعیتی که دارند با نام‌های قدامی، خلفی و سپتال نامگذاری می‌شوند. هر یک از این فلپ‌ها به کمک طناب‌های نازک اما قوی به ماهیچه‌های پاپیلاری بطن متصل می‌گردند. این ساختار برای آن است تا نقش دریچه سه لتی به خوبی ایفا شود. اتفاقا بخشی از صدای تپش قلب نیز از باز و بسته شدن دریچه سه لتی ناشی می‌شود.
کار دریچه سه لتی چیست؟
حال که با ساختار دریچه دهلیزی بطنی راست آشنا شدیم، می‌توانیم توضیح دهیم که کار دریچه سه لتی چیست. هنگامی که خون از بطن راست به سمت دهلیز پمپاژ می‌گردد، این دریچه باز و بسته می‌شود. اگر دریچه سه لتی از سلامت کامل برخوردار باشد، تمام حجم خون باید به دهلیز راست (یا برعکس) منتقل گردد. در حالت کلی، نقش دریچه سه لتی، کنترل انتقال خون بین این دو اتاقک است. در واقع، باید این اطمینان حاصل شود که خون در جهت صحیحی پمپاژ می‌شود.
دومین وظیفه دریچه سه لتی قلب، جلوگیری از برگشت خون به بطن راست است. در اصل، برای این که عملیات پمپاژ خون به صورت کاملی انجام گیرد، تمام حجم خون باید از بطن راست به دهلیز راست منتقل گردد. بنابراین وظیفه دریچه سه لتی این است که به موقع بسته شود و از بازگشت خون جلوگیری به عمل آورد. حال دیگر می‌دانیم که کار دریچه سه لتی چیست و چقدر نقش مهمی در تصفیه و گردش خون دارد.
علل اختلال در کار دریچه سه لتی چیست؟
گاهی ممکن است به دلایل متعدد، در نحوه عملکرد دریچه دهلیزی بطنی راست مشکل ایجاد شود. اگر می‌خواهید بدانید که علت اختلال در کار دریچه سه لتی چیست، باید با بیماری‌های احتمالی آن آشنا شوید. در ادامه به معرفی ناهنجاری‌های دریچه بین دهلیز و بطن راست می‌پردازیم.
آترزی دریچه سه لتی
هنگامی که به جای تشکیل لت‌های دریچه، یک بافت فیبروتیک سفید رنگ سخت و غیرمنعطف در محل آن تشکیل شود، آترزی دریچه سه لتی رخ می‌دهد. این اختلال یک بیماری مادرزادی قلب است که باید با جراحی درمان شود. زیرا وجود بافت اضافی، مسیر عبور خون را مسدود می‌کند.
نارسایی تریکوسپید
هر گاه دریچه سه لتی جنین به درستی شکل نگیرد، نارسایی تریکوسپید به وجود می‌آید. در اثر این اختلال مادرزادی، دریچه ناکامل بوده و خون به داخل بطن نشت می‌کند. به این ترتیب، نقش دریچه سه لتی به خوبی ایفا نخواهد شد.
تنگی دریچه سه لتی
تنگی دریچه بین دهلیز و بطن راست مانع از عبور خون به اندازه کافی می‌شود. معمولا در این گونه موارد، بیمار باید تحت عمل جراحی قلب قرار گیرد.
علائم ایجاد مشکل در کار دریچه سه لتی چیست؟
تا این جا مشخص شد که وظیفه دریچه سه لتی چیست. حال می‌خواهیم بدانیم که نشانه‌های ایجاد اختلال در کار دریچه سه لتی چیست. افرادی که به ناهنجاری‌های مرتبط با دریچه بطنی دهلیزی راست مبتلا هستند، نشانه‌های زیر را دارند:
- احساس خستگی و ضعف عضلانی
- بزرگ شدن کبد
- تپش قلب شدید
- سوفل قلب (ایجاد صدایی غوغا گونه در قلب که تنها با گوشی پزشکی شنیده می‌شود)
- احساس نبض در رگ‌های گردن
- ایجاد تورم شدید در شکم، دست‌ها و پاها
هنگامی که نقش دریچه سه لتی به خوبی ایفا نگردد، فرایند پمپاژ، تصفیه و انتقال خون با مشکل مواجه می‌شود. در نتیجه قلب ناچار به فعالیت بیشتر شده و عملا حجم کار آن افزایش می‌یابد. این مساله باعث خستگی این ماهیچه پر کار شده و به آن آسیب می‌زند. پیگیری علل نشانه‌های یاد شده کمک می‌کند تا بفهمید علت اختلال در کار دریچه سه لتی چیست.
روش تشخیص اختلال در کار دریچه سه لتی چیست؟
مهم‌ترین اقدامی که با مشاهده علائم بیماری باید انجام داد، مراجعه به پزشک متخصص قلب و عروق است. در جلسه مراجعه به پزشک، ابتدا معاینات فیزیکی به طور کامل انجام می‌گیرند. شنیدن صدای قلب با گوشی پزشکی و دقت به تعداد ضربان آن اهمیت بسیاری دارد.
پس از آن، پزشک متخصص انجام برخی آزمایش‌ها را از بیمار درخواست می‌کند. نتایج این آزمایش‌ها مشخص می‌کند که علت اختلال در کار دریچه سه لتی چیست. از جمله آزمایش‌هایی که این گونه افراد باید انجام دهند، عبارتند از:
- اکوکاردیوگرافی که از روش‌های تخصصی برای تشخیص آسیب‌های دریچه‌ای قلب محسوب می‌شود.
- الکتروکاردیوگرام که EKG یا نوار قلب هم نامیده می‌شود. هر گونه بی‌نظمی در ضربان قلب مهم است و باید درمان گردد.
- تست ورزش برای بررسی ضربان قلب در هنگام فعالیت‌های شدید انجام می‌گیرد. در این مرحله، بیمار باید در حالی که فشار خون و ضربان قلب وی اندازه‌گیری می‌شود، بر روی یک تردمیل راه برود.
- کاتتریزاسیون قلبی که نحوه انجام وظیفه دریچه سه لتی را بررسی می‌کند. در این آزمایش میزان تنگی یا انسداد دریچه سه لتی مشخص می‌گردد.
بهترین راه برای بهبود کار دریچه سه لتی چیست؟
تنها کسی که می‌داند بهترین روش برای بهبود کار دریچه سه لتی چیست، پزشک متخصص قلب و عروق است. برای این که عملکرد دریچه سه لتی بهبود یابد، باید ابتدا شدت بیماری تعیین شود. همچنین، پزشک متخصص باید مشخص کند که علت اختلال در کار دریچه سه لتی چیست. در نهایت، بر اساس وضعیت بیمار و نوع اختلال، یک برنامه درمانی مناسب برای بهبود وضعیت بیمار تنظیم خواهد شد. اصلی‌ترین روش‌ها برای درمان اختلال عملکرد دریچه سه لتی را در ادامه معرفی می‌کنیم.
دارو درمانی دریچه سه لتی
در این روش، پزشک داروهایی را برای بیمار تجویز می‌کند. این داروها کمک می‌کنند تا تورم مربوط به بیماری دریچه سه لتی بهبود یابد.
ترمیم دریچه سه لتی
در عمده موارد، اگر بیمار به دارو درمانی پاسخ ندهد، باید دریچه سه لتی ترمیم شود. این کار با جراحی قلب انجام می‌گیرد.
تعویض دریچه سه لتی
ممکن است بیماری فرد پیشرفته باشد. همچنین گاهی روش‌های قبل، برای درمان بیمار مناسب نیستند. در این صورت، عمل تعویض دریچه سه لتی انجام می‌گیرد. در این جراحی، دریچه مورد نظر باید با یک دریچه بیولوژیکی یا مکانیکی جایگزین گردد.
ترمیم دریچه با روش ترانس کاتتر
اگر فرد به بیماری‌های شدید دریچه سه لتی مبتلا باشد، پزشک از روش کم تهاجمی ترانس کاتتر برای ترمیم دریچه استفاده می‌کند. در این روش، جراحی باز قلب انجام نمی‌گیرد. بلکه کاتتر از طریق شریان اصلی ران به سمت قلب هدایت می‌گردد.
البته به دلیل محدودیت ابزار جراحی، در حال حاضر انجام این روش در ایران امکان پذیر نیست.
تعویض دریچه با روش ترانس کاتتر
تعویض دریچه با روش ترانس کاتتر نیز کمترین تهاجم ممکن را ایجاد می‌کند. برای این کار یک برش کوچک بر روی کشاله ران ایجاد شده و کاتتر به بدن وارد می‌شود. سپس دریچه جایگزین در محل مورد نظر قرار گرفته و کاتتر خارج می‌گردد.
منابع:
- https://my.clevelandclinic.org/health/body/21851-tricuspid-valve
- https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/21627-tricuspid-valve-regurgitation
- https://my.clevelandclinic.org/health/articles/17067-heart-valves
- https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/tricuspid-valve-regurgitation/symptoms-causes/syc-20350168
