ماده کلسترول (Cholesterol)، ماده‌ای از جنس چربی است که همراه با جریان خون، حمل می‌شود. اصولا چربی خون، در دو حالت «کلسترول بد» و «کلسترول خوب»، دسته‌بندی می‌گردد. شاید بپرسید، که معنای خوب یا بد بودن کلسترول چیست؟ پاسخ به این سوال، نقش این ماده در سطح سلامتی افراد را تعیین می‌کند.
کلسترول خوب (HDL)، به دفع چربی‌های اضافی خون کمک کرده و آنها را به کبد انتقال می‌دهد؛ اما کلسترول بد (LDL)، وظیفه رساندن چربی، به بافت‌های مختلف بدن را بر عهده دارد. هنگامی که مقدار آن از حد طبیعی فراتر رود؛ بر روی دیواره رگ‌ها رسوب می‌کند و می‌توان گفت که بین این نوع از کلسترول و بیماریهای قلبی، رابطه وجود دارد. با این توضیح می‌توان فهمید که علت بدگمانی پزشکان به کلسترول چیست.
تشکیل پلاک در عروق قلب، منجر به انسداد و گرفتگی خواهد شد. به این ترتیب، گردش خون دچار اختلال شده و حجم خون رسیده به قلب، کاهش می‌یابد. این فرایند را می‌توان، آغاز تغییرات ساختاری قلب و شروع بیماریهای قلبی دانست. به این ترتیب، می‌توان گفت که بین میزان کلسترول و قلب، رابطه وجود دارد و افزایش کلسترول بد، می‌تواند منجر به چاقی و بیماریهای قلبی گردد.
کلسترول بیش‌ازحد در خون، به‌عنوان یک عامل خطر برای سلامت قلب محسوب می‌شود. این مواد چربی ممکن است؛ باعث «سخت شدن رگ‌ها» گردند که در نهایت منجر به کاهش جریان خون به قلب شده و در برخی موارد می‌تواند؛ رگ‌ها را مسدود کند.
افراد با سطوح کلسترول کل بالاتر از ۲۴۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر، سطوح LDL (کلسترول بد) بالاتر از ۱۶۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر و سطوح HDL (کلسترول خوب) زیر ۴۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماریهای قلبی قرار دارند.
این تفاوت‌ها در سطوح کلسترول می‌تواند؛ عوارض جدی برای سلامتی قلب داشته باشد و لازم است، که افراد با این مشکلات به پزشک خود مراجعه کرده و برنامه‌های مناسب، برای کاهش خطر بیماری قلبی را پیگیری کنند.
کلسترول چیست و چه کاربردی در بدن دارد؟
برای بررسی ارتباط کلسترول با بیماریهای قلبی، باید ابتدا بدانیم کلسترول چیست؟ ماده کلسترول، یک ماده مومی شکل است که در کبد ساخته می‌شود. این ماده در ذات خود، برای حفظ سلامت انسان لازم است. کلسترول در واقع یک نوع لیپید یا چربی زرد است، که نقش حیاتی در بدن دارد.
لیپوپروتئین‌ها وظیفه حمل چربی لیپیدی را در خون بر عهده دارند و دو نوع اصلی دارند؛ «کلسترول خوب» یا HDL و «کلسترول بد» یا LDL. چربی کل شامل تمام انواع چربی‌های خون، از جمله چربی لیپوپروتئینی است. Cholesterol and Heart Disease: Is There a Connection?
کلسترول برای بدن لازم است؛ زیرا در وظایفی مانند هضم غذاهای چرب و تولید هورمون‌ها نقش دارد. همچنین، برای ساخت غشای سلولی و تولید ویتامین D نیز ضروری است. کلسترول به عنوان یک استرول، بخش مهمی از چربی‌های خون را تشکیل می‌دهد.
چربی‌های خون از جمله چربی‌های حیوانی و چربی‌های گیاهی، بسته به منبع خود، می‌توانند؛ به صورت «چربی اشباع» یا نچربی غیر اشباع» باشند. چربی‌های لزج می‌توانند؛ موجب انسداد عروق شده و خطر بیماریهای قلبی را افزایش دهند.
با وجود مفید بودن این ماده، افزایش بیش‌ازحد چربی خون یا چربی‌های کل، به خصوص LDL، ممکن است؛ به انباشت چربی‌های لزج در دیواره‌های عروق منجر شده، خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی را افزایش دهد.
بنابراین، پزشکان تاکید می‌کنند که میزان چربی خون، به‌ویژه کلسترول بد، باید کنترل شود تا از سلامت قلب محافظت گردد. حال این سوال پیش می‌آید، که با وجود این، علت مخالفت پزشکان با افزایش چربی خون چیست؟ قبل از پاسخ به این سوال، بهتر است بدانیم که انواع Cholesterol کدام‌اند.
معرفی انواع کلسترول
پیش از هر چیز باید بدانیم که به‌طور کلی، کلسترول موجود در گردش خون (یا همان چربی خون) از سه ماده اصلی تشکیل می‌شود. در ادامه مقاله به صورت واضح و دقیق مشخص می‌کنیم، که انواع کلسترول چیست و هر کدام از این انواع، چه تاثیری بر بدن دارند.
لیپوپروتئین‌هایی با چگالی بالا (HDL)
این نوع از لیپوپروتئین‌ها را به عنوان کلسترول خوب می‌شناسند. وظیفه این نوع مولکول‌های چربی، جذب چربی اضافی خون و بردن آن به سمت کبد است. چربی‌ها، در نهایت از بدن خارج می‌شوند. هرچه میزان HDL در گردش خون بیشتر باشد؛ خطر بروز چاقی و ابتلا به بیماریهای قلبی، کاهش پیدا می‌کند.
لیپوپروتئین‌های با چگالی کم (LDL)
این نوع لیپوپروتئین‌ها را تحت عنوان کلسترول بد نیز، می‌شناسند. این مولکول‌ها، باید کلسترول را به کمک جریان خون، به بافت‌هایی برسانند که از کلسترول تغذیه می‌کنند. بالا رفتن سطح LDL و افزایش بیش‌ازحد آن در گردش خون، با بیماریهای قلبی، ارتباط تنگاتنگی دارد. حال می‌دانیم که علت مخالفت پزشکان با کلسترول خون چیست.
تری گلیسریدها
تری گلیسیرید، همان مولکول چربی است که انرژی مورد نیاز شما را فراهم می‌کند. بدن هر شخص، برای انجام فعالیت‌های روزمره و حفظ سلامت خود، به تری گلیسیرید نیاز دارد. با این حال، بالا رفتن غیر طبیعی سطح تری گلیسیرید در گردش خون نیز، منجر به بروز بیماریهای قلبی خواهد شد.
در حالت کلی، باید گفت که کبد تمامی کلسترول مورد نیاز بدن را تولید می‌کند. بنابراین، نیازی به مصرف حجم بالایی از چربی، از طریق غذا نیست. این موضوع نشان می‌دهد که افراد، باید مقدار چربی رژیم غذایی خود را، تا حد امکان کاهش دهند.
مهمترین عوامل افزایش کلسترول چیست؟
آگاهی درباره اینکه، منبع این ماده چیست و چگونه این ماده در بدن افزایش پیدا می‌کند؛ مفید است. معمولا رژیم غذایی و مواد غذایی مصرفی، اولین منبع و عاملی است، که می‌تواند مقدار این ماده را در بدن افزایش دهد. در ادامه خواهیم دید که عوامل افزایش چربی خون چیست و مواد مفید و مضر کدام‌اند.
روغن‌های ترانس و چربی‌های اشباع شده
یکی از عواملی، که سطح کلسترول بد خون یا همان LDL را افزایش می‌دهد؛ مصرف روغن‌های ترانس و چربی‌های اشباع شده است. این نوع روغن‌های مضر، سطح کلسترول خوب خون را نیز کاهش می‌دهند. مسلما در صورتی که این دو اتفاق، به صورت همزمان رخ دهند؛ احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی به شدت افزایش می‌یابد.
روغن‌های نیمه هیدروژنه، اصلی‌ترین منبع چربی ترانس، در رژیم غذایی ما به شمار می‌روند. این نوع روغن، در غذاهای فرآوری شده، به وفور یافت می‌شود. از اینجا می‌توان متوجه شد، که تاثیر مقدار روغن غذا بر مقدار چربی خون چیست.
اگر نمی‌دانید، که مهمترین منابع حاوی کلسترول چیست؛ باید توجه کنید که «شیرینی‌های صنعتی مانند کیک، کلوچه و دونات»، «انواع گوشت قرمز، گوشت چرب و گوشت‌های فرآوری شده»، «دنبه گوسفند»، «غذاهای سرخ شده» و «لبنیات پرچرب مانند خامه، پنیر و کره» از مهمترین منابع کلسترول هستند.
با مصرف مواد غذایی ساخته شده از چربی‌های اشباع، همراه با غذاهای فرآوری شده و فست‌فودها، خطر چاقی و بیماریهای قلبی، سلامت شما را تهدید می‌کند. اضافه وزن، اصلی‌ترین مساله و عامل برای تهدید سلامت افراد است.
مواد غذایی سالم‌تر از نظر مقدار کلسترول چیست؟
منظور از غذاهای خوب، از نظر مقدار کلسترول چیست؟ این‌گونه غذاها، به کاهش LDL و افزایش کلسترول خوب، کمک می‌کنند. این غذاها، در کنترل و مدیریت وزن و پیشگیری از چاقی نیز، موثر خواهند بود. برخی از مهمترین مواد غذایی حاوی کلسترول، که برای افزایش سطح سلامتی بدن مفید هستند؛ عبارتند از:
- جو و سبوس جو دوسر
- انواع غلات کامل
- عدس و لوبیا
- انواع آجیل شامل گردو، بادام و بادام زمینی
- میوه‌هایی مانند سیب، توت فرنگی، انگور و مرکبات
- بادمجان و بامیه
- سویا
- ماهی‌های چرب مانند سالمون، ساردین و ماهی خال‌مخالی
- روغن‌های سالم گیاهی مانند روغن زیتون
علل بالا رفتن مقدار کلسترول چیست؟
حال که می‌دانیم کلسترول چیست و چه تاثیری بر بدن دارد؛ می‌خواهیم بدانیم، که علت بالا بودن کلسترول چیست؟ اصلی‌ترین مساله‌ای که می‌تواند؛ در افزایش سطح چربی بد خون موثر باشد؛ سبک زندگی افراد است.
ناگفته نماند که ژنتیک نیز، تاثیر بسزایی در این مساله دارد؛ برای مثال، بیماری هیپرکلسترولمی فامیلی به صورت ژنتیکی، به برخی از افراد منتقل می‌گردد؛ اما سبک زندگی، برخلاف ژنتیک، در زندگی همه افراد تاثیرگذار خواهد بود. در ادامه به صورت فهرست‌وار خواهیم دید، که تاثیر روش زندگی، بر افزایش کلسترول چیست:
- استعمال دخانیات و تنباکو؛ مصرف سیگار و تنباکو، کلسترول بد خون را افزایش می‌دهد. همچنین، حجم کلسترول خوب خون، با مصرف سیگار و تنباکو کمتر می‌شود.
- داشتن استرس زیاد؛ استرس بالا، باعث بروز تغییرات هورمونی شدید می‌گردد. این مساله، در نهایت، کلسترول بد خون را افزایش می‌دهد.
- نوشیدن الکل؛ مصرف بیش‌ازحد الکل، سطح چربی بد خون را بالا می‌برد.
- نداشتن تحرک کافی؛ فعالیت بدنی کم در طول روز، منجر به چاقی و افزایش چربی خون می‌شود. نشستن بیش از حد نیز، سطح تولید کلسترول خوب خون را کاهش می‌دهد.
- رژیم غذایی نامتعادل؛ هرچه میزان چربی‌های اشباع شده و روغن‌های ترانس، در رژیم غذایی بیشتر باشد؛ مقدار چربی دریافتی شما افزایش می‌یابد.
- بیماری‌ها؛ بعضی بیماری‌ها نظیر بیماریهای کبدی، بیماریهای کلیوی و کم‌کاری غده تیروئید، از علل بالا رفتن کلسترول هستند. High Cholesterol
تفاوت مردان و زنان در میزان کلسترول
میزان Cholesterol و سطح چربی خون، تحت تاثیر جنسیت افراد، می‌تواند متفاوت باشد و این مسئله به تفاوت‌های فیزیولوژیکی و هورمونی بین زنان و مردان ارتباط دارد. مطالعات نشان داده‌اند که زنان قبل از یائسگی، به دلیل سطوح بالای استروژن، معمولاً دارای سطح کلسترول خوب یا HDL بالاتری هستند و میزان کلسترول تام آنها کمتر از مردان است. این امر به محافظت از آنها در برابر بیماریهای قلبی کمک می‌کند.
با این حال، پس از یائسگی، سطح استروژن کاهش می‌یابد، که می‌تواند به افزایش کلسترول بد یا LDL و کلسترول کل منجر شود؛ در نتیجه خطر بیماریهای قلبی افزایش می‌یابد.
در مردان، سطوح کلسترول معمولاً در سنین جوانی بالاتر است و به‌تدریج با افزایش سن، تغییر می‌کند. همچنین، الگوهای سبک زندگی و تغذیه، که ممکن است بین جنسیت‌ها متفاوت باشد نیز، در سطح چربی خون نقش مهمی دارند. بنابراین، کلسترول و خطرات مرتبط با آن می‌توانند؛ تحت‌تأثیر عوامل جنسیتی قرار گیرند و نیاز به رویکردهای مراقبتی متفاوت برای زنان و مردان دارند.
علائم کلسترول بالا چیست؟
سوالی که در این مرحله با آن مواجه می‌شویم؛ این است که علائم کلسترول بالا چیست؟ به‌طور کلی، کلسترول بالا معمولاً هیچ‌گونه علائم ظاهری در فرد ایجاد نمی‌کند و حتی ممکن است؛ یک قهرمان ورزشی نیز چربی خون بالا داشته باشد؛ بدون اینکه علائمی در خود مشاهده کند.
علائم کلسترول بالا، تا زمانی که مشکلات جدی در بدن ایجاد نکند؛ ظاهر نمی‌شوند و این موضوع، تشخیص آن را پیچیده می‌سازد. راه‌های شناسایی چربی خون، محدود به چکاپ‌های دوره‌ای و منظم است، که بهترین راه برای تشخیص زودهنگام افزایش چربی خون محسوب می‌شود. این چکاپ‌ها می‌توانند؛ سطح کلسترول را اندازه‌گیری کرده و از بیماریهای قلبی و عروقی که ممکن است؛ در نتیجه چربی خون بالا به وجود بیاید؛ پیشگیری کنند.
با وجود نکاتی که درباره خاموش بودن مشکلات کلسترول بالا گفته شد؛ اما این مطلب درباره کلسترول و قلب فرق می‌کند و کلسترول بالا، به‌طور مستقیم بر قلب و عروق اثر می‌گذارد و می‌تواند منجر به «تصلّب شرایین» یا «آترواسکلروزیس» شود، که خود می‌تواند علائم مختلفی را به همراه داشته باشد. علائم قلبی کلسترول بالا عبارتند از:
- درد قفسه سینه (آنژین)؛ درد یا فشار در قفسه سینه، به علت کاهش جریان خون، به عضله قلب ایجاد می‌شود. این درد ممکن است به گردن، شانه یا دست چپ منتشر شود.
- تنگی نفس؛ افراد ممکن است هنگام فعالیت بدنی یا حتی در حالت استراحت دچار تنگی نفس شوند، که نشانه‌ای از نارسایی در پمپاژ خون کافی توسط قلب است.
- ضربان قلب نامنظم؛ آریتمی یا ضربان قلب نامنظم، می‌تواند ناشی از کلسترول بالا باشد، که باعث اختلال در سیستم الکتریکی قلب می‌شود.
- ضعف و خستگی؛ ضعف عمومی و خستگی مفرط می‌تواند؛ ناشی از کاهش کارایی قلب و کاهش توانایی آن در تأمین خون کافی به بدن باشد.
- درد یا بی‌حسی در اندام‌ها؛ کلسترول بالا می‌تواند؛ جریان خون به اندام‌ها را کاهش دهد، که ممکن است منجر به درد، بی‌حسی، یا سردی در پاها و دست‌ها شود.
- سبکی سر یا سرگیجه؛ افراد ممکن است سرگیجه یا سبکی سر را تجربه کنند، که به دلیل کاهش جریان خون به مغز رخ می‌دهد.
- تورّم (ادم)؛ تورم در ناحیه پاها، مچ‌ها و شکم ممکن است؛ نشانه‌ای از تجمع مایعات به دلیل نارسایی قلبی باشد.
- ناراحتی معده؛ در برخی موارد، افراد ممکن است احساس ناراحتی معده یا حالت تهوع را تجربه کنند، که به علت کاهش جریان خون به دستگاه گوارش است.
این علائم می‌توانند؛ نشانه‌های اولیه‌ای از بیماریهای قلبی جدی، مانند حمله قلبی یا سکته قلبی باشند. به دلیل بدون علامت بودن کلسترول بالا، در بسیاری از مواقع، انجام آزمایشات منظم و کنترل سطح کلسترول ضروری است؛ تا از پیشرفت بیماریهای قلبی و عروقی جلوگیری شود.
بهترین راه‌های کاهش کلسترول چیست؟
به نظر شما، بهترین روش برای کاهش کلسترول چیست؟ باید بگوییم که از بین بردن عوامل آن، بهترین راه است. به این معنا که هر آنچه را، که باعث افزایش سطح چربی خون می‌گردد، از رژیم غذایی خود حذف کنید. البته موارد دیگری، مانند ورزش کردن و ترک سیگار نیز، موثر خواهند بود. در حالت کلی اقدامات زیر می‌تواند برای کاهش چربی خون موثر باشند:
- استفاده از روغن زیتون، آووکادو و آفتابگردان به جای روغن‌های ترانس؛
- مصرف غذاهای گریل و آب پز یا کبابی، به جای سرخ کردنی‌ها؛
- استفاده از گوشت بدون چربی، مانند گوشت مرغ و ماهی؛
- ورزش کردن به صورت منظم و داشتن تحرک کافی؛
- استفاده از لبنیات کم‌چرب؛
- حذف شکر غذاها یا نوشیدنی‌های شیرین شده با آن؛
- کنترل وزن و از بین بردن چربی‌های زائد بدن؛
- ترک سیگار و دوری کردن از دود سیگار و تنباکو؛
- دوری از فاکتورهای خطر مانند فشار خون؛
- مصرف داروهای کاهنده چربی (طبق دستور پزشک). Cholesterol and heart disease
ارتباط کلسترول و بیماریهای قلبی چیست؟
با توضیحاتی که درباره انواع Cholesterol ارائه شد؛ وقت آن است که بدانیم؛ ارتباط بیماری قلبی با کلسترول چیست و در بیماریهای قلبی، نقش چربی خون چیست؟ هنگامی که سطح چربی بد خون، از حد طبیعی آن بالاتر می‌رود؛ خطر بیماری قلبی، فرد را تهدید می‌کند؛ زیرا کلسترول بالا، یک عامل خطر، برای بیماریهای قلبی محسوب می‌شود.
سایر عوامل خطرزای بیماریهای قلبی، که در اثر چربی بالا ایجاد می‌گردند؛ شامل مواردی همچون «فشار خون بالا»، «ابتلا به دیابت نوع ۲»، «اضافه وزن یا چاق بودن» و «کم‌تحرکی» هستند.
وقوع هر یک از این موارد، می‌تواند منجر به بروز بیماریهای قلبی گردد. برای مثال، فشار خون بالا، عموما باعث رسوب کردن چربی روی دیواره رگ‌ها می‌شود. انسداد و گرفتگی عروق قلب، اولین گام برای ابتلا به بیماری عروق کرونری قلب و انواع نارسایی قلبی خواهد بود. اکنون که می‌دانیم ارتباط بیماری قلبی با کلسترول چیست؛ قطعا باید کنترل آن را جدی بگیریم.
هرچه مدت زمان بیشتری کلسترول بالا داشته باشید؛ احتمال ابتلا به بیماری قلبی افزایش می‌یابد. طبق یک مطالعه، افرادی که به مدت ۱۱ سال یا بیشتر کلسترول بالا داشتند؛ دو برابر بیشتر از کسانی که کمتر از ۱۰ سال با این مشکل مواجه بودند؛ در معرض خطر بیماری قلبی قرار گرفتند.
جالب توجه اینکه اکثر افراد مبتلا به کلسترول بالا، هیچ نشانه و هشداری در بدن خود ندارند. دستورالعمل‌های جدید FDA برای کلسترول توصیه می‌کنند، که مصرف اسیدهای چرب اشباع شده، به کمتر از ۱۰ درصد از کالری روزانه محدود شود. همچنین، باید مصرف کلسترول را به زیر ۳۰۰ میلی‌گرم در روز، کاهش دهید و مصرف اسیدهای چرب ترانس را تا حد امکان محدود کنید.
نکته پایانی درباره کلسترول و قلب
در این مقاله به این سوال پاسخ دادیم که کلسترول چیست و چه عوارضی دارد. همچنین دانستیم که چه ارتباطی بین کلسترول و قلب و خصوصا کلسترول و بیماریهای قلبی وجود دارد. چنانچه، برای کنترل کلسترول و پیشگیری از ابتلا به بیماریهای قلبی خود، به اطلاعات بیشتری نیاز دارید؛ مراجعه به یک پزشک متخصص قلب و عروق، بهترین راهکار است.
پزشکان معتبر و متخصص از جمله دکتر علیرضا قویدل، راهنمای خوبی در موضوع رابطه کلسترول و بیماریهای قلبی خواهند بود. با مراجعه به ایشان، اطلاعات بیشتری، درباره این که کلسترول چیست و چگونه کنترل می‌شود؛ به دست خواهید آورد.
