آیا پزشک متخصص به شما توصیه کرده است، که برای درمان تنگی یا انسداد عروق قلبی، باید تحت یک روش درمانی به نام «آنژیوپلاستی» یا «بالن گذاری قلب» قرار بگیرید؟ آیا از جزئیات، مزایا و معایب این روش درمانی اطلاعات کافی دارید؟
آنژیوپلاستی یا به‌اصطلاح «بالن زدن قلب» یک روش کم تهاجمی، برای بازگشایی رگ‌های تنگ یا مسدود شده خون‌رسان ماهیچه قلبی است. در بالون قلبی، از طریق یک برش کوچک در ناحیه ران یا بازو، یک کاتتر باریک، حاوی یک بالون کوچک وارد رگ می‌شود. سپس با هدایت کاتتر به محل تنگی در رگ‌های کرونر قلب، بالون باد می‌شود تا رگ را گشاده کند. معمولاً یک «استنت» نیز در همان محل قرار داده می‌شود، تا از بسته‌شدن مجدد رگ جلوگیری شود. در این مقاله سعی خواهیم کرد، تا اطلاعات جامع و کاملی درباره بالن قلب، مزایا، معایب و نکات قابل‌توجه پس از این عمل را، در اختیار شما عزیزان قرار دهیم.
بالن قلب چیست؟
آنژیوپلاستی قلبی یا به‌اصطلاح بالون زدن قلب یک روش درمانی است، که در آن از یک بالون ظریف پلاستیکی استفاده می‌شود، تا رگ‌های خونی مسدود شده قلب را باز کند. برای انجام این روش، ابتدا لوله بسیار نازکی، موسوم به کاتتر از طریق یک رگ خونی بزرگ، معمولاً در ناحیه دست یا کشاله ران، وارد بدن می‌شود. بالون قلب در انتهای این لوله باریک قرار دارد، که قرار است به سمت گرفتگی رگ قلبی هدایت شود. پس از ورود کاتتر به رگ، پزشک به‌طور هم‌زمان با چک‌کردن تصاویر رگ‌های بدن در مانیتور، کاتتر را به سمت رگ‌های خون‌رسان ماهیچه قلب، که دچار تنگی یا انسداد شده‌اند هدایت می‌کند.
زمانی که کاتتر به محل تنگی شریان رسید؛ بالون داخل آن باد می‌شود. این امر باعث می‌شود رسوبات چربی و پلاک‌های موجود در دیواره رگ، کنار رانده شده و رگ گشاد شود، تا خون بتواند به‌راحتی از آن عبور کند. برای بادکردن بالن در داخل رگ قلبی، پزشک از یک مایع ویژه رنگی استفاده می‌کند، که از طرق کاتتر هدایت می‌شود. برای خالی‌کردن بالن نیز کافی است، مایع درون آن را بیرون بکشند تا بالن جمع شده و بتوانند آن را خارج کنند.
در روش بالن زدن عروق دارای گرفتگی، با گشادشدن رگ‌های تنگ یا مسدود شده، اکسیژن و مواد مغذی کافی به بافت قلب می‌رسد. این کار از تنگی نفس، درد قفسه سینه، خطرات حمله یا سکته قلبی و در نهایت آسیب به قلب بیمار می‌کاهد و توانایی فعالیت و تحمل فشار را در او افزایش می‌دهد.
انواع آنژیوپلاستی قلب
آنژیوپلاستی یا بالن قلب انواع گوناگونی دارد و پزشکان باتوجه به شرایط بیمار، نوع و محل تنگی و انسداد عروق، یکی از این روش‌ها را انتخاب می‌کنند. رایج‌ترین نوع آن، آنژیوپلاستی بالن است که در آن از یک کاتتر با بالون کوچک برای گشاد کردن رگ استفاده می‌شود. در برخی موارد نیز از استنت یا توری فلزی برای نگه‌داشتن رگ در حالت بازشده استفاده می‌گردد. در زیر به تشریح هر یک از انواع آنژیوپلاستی قلبی می‌پردازیم:
- آنژیوپلاستی بالن قلب؛ در این روش، از یک کاتتر ویژه با یک بالون کوچک استفاده می‌شود، که به‌دقت از طریق شریان‌های دست یا پا، به محل انسداد هدایت شده و سپس بالن باد می‌شود، تا گشادی ایجاد کرده و جریان خون به قلب را افزایش دهد. در این روش، بالن چند بار باد شده و خالی می‌شود، تا انسداد به‌طور کامل برطرف شود.
- آنژیوپلاستی همراه با استنت گذاری در رگ؛ در این روش، بعد از اینکه کاتتر در قسمت مربوط به گرفتگی رگ قلبی قرار گرفت، بالن توسط پزشک باد می‌شود و استنت یا همان فنر قلبی را، از داخل باز می‌کند تا دیواره رگ قلبی را باز نگه دارد. استنت، لوله‌ای شبکه‌شبکه از جنس فلز نازک است، که شریان را باز نگه می‌دارد. سپس بالون خالی می‌شود و توسط کاتتر، به خارج از شریان هدایت می‌شود؛ ولی استنت در رگ باقی می‌ماند، تا آن را باز نگه دارد.
- آنژیوپلاستی لیزری؛ در این روش، پس از تصویربرداری آنژیوگرافی و تشخیص محل گرفتگی رگ قلبی، از انرژی لیزر برای تبخیر و ازبین‌بردن پلاک‌های مربوط به انسداد در شریان، استفاده می‌کنند.
دلایل انجام بالون قلب
گرفتگی عروق قلبی که به ماهیچه قلب خون‌رسانی می‌کنند؛ باعث می‌شود به بخش‌هایی از قلب خون نرسد و به‌خوبی کار نکنند. «تصلب شرایین» یا «آترواسکلروز» یک علت شایع انسداد شریان‌های قلب است که به دلیل تجمع چربی‌ها، کلسترول و سایر مواد در دیواره شریان به وجود می‌آید.
این گرفتگی می‌تواند، منجر به دردهای قفسه سینه (آنژین صدری) و در موارد شدیدتر سکته و یا حمله قلبی شود. در نتیجه رفع این گرفتگی و انسداد، بسیار حیاتی است که با روش آنژیوپلاستی یا بالون قلب انجام می‌شود. پزشک و تیم درمانی شما، در موارد زیر ممکن است، بالون زدن قلب را پیشنهاد کنند:
- در مواردی که داروها یا تغییرات سبک زندگی نتوانسته است؛ سلامت قلبی _ عروقی را بهبود بخشد.
- درد قفسه سینه، درد موسوم به آنژین، ناشی از انسداد شریان‌ها، شدید شده و مکرراً برای بیمار رخ می‌دهد.
- احتمال حمله یا سکته قلبی بسیار بالاست و نیاز است؛ جریان خون در رگ قلبی باید به‌سرعت برقرار شود.
مزایا و معایب آنژیوپلاستی
نکته حائز اهمیت در استفاده از روش آنژیوپلاستی یا بالن قلب این است، که این روش همیشه برای همه بیماران مؤثر و کارآمد نیست. پزشک معالج با درنظرگرفتن شدت انسداد عروق، محل قرارگیری پلاک‌های چربی و سایر بیماری‌های زمینه‌ای بیمار، در مورد انجام این روش یا سایر گزینه‌های درمانی، تصمیم‌گیری می‌کند.
به‌طور معمول، بالن قلب در مواردی توصیه می‌شود، که تنگی یا انسداد رگ‌ها خفیف‌تر باشد و محل آن به‌گونه‌ای قرار گرفته باشد، که در طول انجام آنژیوپلاستی، امکان دسترسی به آن وجود داشته باشد؛ اما در مواردی که بیمار دچار مشکلات قلبی شدید، انسداد چندین رگ، دیابت، نارسایی قلبی یا کلیوی باشد؛ معمولاً جراحی قلب باز (بای‌پس عروق کرونر) گزینه مناسب‌تری خواهد بود و بالن قلب انتخاب نمی‌شود.
مزایای آنژیوپلاستی
در روش بالن زدن عروق دارای گرفتگی، با گشادشدن رگ‌های تنگ یا مسدود شده، اکسیژن و مواد مغذی کافی به بافت قلب می‌رسد. این کار از تنگی نفس، درد قفسه سینه، خطرات حمله یا سکته قلبی و در نهایت آسیب به قلب بیمار می‌کاهد و توانایی فعالیت و تحمل فشار را در او افزایش می‌دهد.
یکی از معیارهای موفقیت عمل بالن قلب این است، که بیمار قبل از انجام عمل، هنگام فعالیت بدنی دچار درد قفسه سینه (آنژین صدری) می‌شد؛ اما پس از انجام بالون آنژیوپلاستی قلب و بازشدن گرفتگی رگ‌های کرونر، بیمار دیگر در حین فعالیت دچار این درد آزاردهنده نمی‌شود.
مزیت دیگر این روش، غیرتهاجمی بودن آن است. در عمل بالن قلب، بیمار نیازی به بیهوشی عمومی و برش جراحی بزرگ ندارد. در حین بالون آنژیوپلاستی بیمار هیچ‌گونه دردی احساس نمی‌کند و پس آن نیز دوره نقاهت کوتاه‌تری خواهد داشت.
نکته مهم: این روش برای همه بیماران عروق کرونر مناسب و یا مقدور نیست.
معایب آنژیوپلاستی
هیچ روش درمانی بی‌خطر و بدون عارضه‌ای، وجود ندارد و هر روشی درمانی، مانند آنژیوپلاستی قلب نیز می‌تواند؛ دارای ریسک‌ها و معایب خاص خود باشد. البته احتمال بروز این عوارض پایین است و در مقایسه با مزایای حیاتی بالن قلب، برای بازگرداندن جریان خون و سلامت قلب، ریسک ناچیزی محسوب می‌شوند. همچنین با انتخاب تیم پزشک متخصص حرفه‌ای، احتمال رخ‌دادن عوارض زیر بسیار ناچیز است:
- خونریزی یا عفونت محل ورود کاتتر؛ در این روش، محل ورود کاتتر که یک رگ در دست یا کشاله ران بیمار است؛ ممکن است منجر به خونریزی، کبودی یا عفونت جزئی شود، که قابل‌کنترل است.
- تنگی مجدد رگ (استنوز)؛ این عارضه زمانی رخ می‌دهد، که رگ پس از مدتی دوباره تنگ یا مسدود می‌شود. استفاده از استنت می‌تواند، خطر این عارضه را کاهش دهد.
- لخته‌شدن خون در داخل استنت؛ لخته‌های خونی ممکن است، در داخل استنت تشکیل شوند و باعث انسداد مجدد رگ و خطر حمله قلبی شوند. دارودرمانی می‌تواند این خطر را کاهش دهد.
- حمله قلبی؛ هرچند نادر است، اما امکان وقوع حمله قلبی در حین انجام این عمل وجود دارد.
- سکته مغزی؛ گاهی پلاک چربی می‌تواند، در حین آنژیوپلاستی جدا شده و به مغز رفته و جریان خون را مسدود کند. این عارضه بسیار نادر است.
- نامنظمی ضربان قلب؛ در حین انجام این روش، ممکن است قلب دچار تپش نامنظم شود، که با درمان دارویی موقت رفع می‌شود داشته باشد.
لازم به ذکر است که بسیاری از این عوارض، نادر بوده و خطر آنها با انتخاب صحیح بیمار و انجام آن توسط پزشک ماهر و باتجربه، به حداقل می‌رسد.
میزان موفقیت عمل بالون قلب یا آنژیوپلاستی با بالون می‌تواند متفاوت باشد و بسته به شرایط بیماران مختلف، متغیر است. بر اساس برخی مطالعات، میزان موفقیت این جراحی حدود 60 درصد اعلام شده است؛ اما افرادی که تحت این جراحی ناموفق بوده‌اند؛ ممکن است به جراحی عروق کرونر نیاز داشته باشند. با پیشرفت تکنولوژی، این امیدواری ایجاد شده است که میزان کاربرد و موفقیت آنژیوپلاستی با بالون بهبود یابد.
نکته مهم آن است که به یاد داشته باشید؛ آنژیوپلاستی قلب یک درمان دارویی نیست و بیماران ممکن است در مدت زمان بعد از عمل، با خطر تنگی مجدد در نواحی تحت درمان مواجه شوند. حدود 35 تا 40 درصد از بیماران پس از انجام آنژیوپلاستی قلب، با خطر تنگی مجدد روبرو می‌شوند، که معمولا در عرض 6 ماه پس از جراحی رخ می‌دهد. همچنین، شریان‌هایی که استنت دارند نیز ممکن است؛ دوباره بسته شوند و نیاز به مراقبت و پیگیری دقیق داشته باشند.
فعالیت های ممنوعه بعد از بالن زدن قلب
پس از انجام آنژیوپلاستی یا بالون گذاری قلب، رعایت برخی نکات و محدودیت‌ها در فعالیت‌ها و سبک زندگی، برای تسریع روند بهبودی و جلوگیری از عوارض احتمالی ضروری است:
- اول از همه، مراجعات منظم به پزشک معالج برای پیگیری وضعیت و مشورت، در خصوص تغییر در سبک زندگی، رژیم غذایی و فعالیت های مجاز ضروری است.
- در چند هفته اول پس از عمل تا یک ماه، باید از انجام فعالیت‌های سنگین و طاقت‌فرسا، مانند بلندکردن اجسام سنگین، دویدن سریع، ورزش‌های شدید و… خودداری شود. این فعالیت‌ها می‌تواند فشار زیادی به قلب وارد کند، که مناسب سلامت قلب نیست.
- ترک کامل مصرف سیگار و الکل از ملزومات پس از عمل است؛ زیرا این عوامل می‌توانند خطر مجدد تنگی عروق و حملات قلبی را افزایش دهند.
- رعایت یک رژیم غذایی سالم و کم‌چرب، کاهش وزن در صورت چاقی و کنترل فشارخون و دیابت، از اهمیت بالایی برخوردار است.
- مصرف منظم و دقیق تمام داروهای تجویز شده، مانند آسپرین، داروهای ضدانعقاد و کاهنده فشارخون توصیه می‌شود.
- انجام ورزش‌های سبک و تدریجی، مانند پیاده‌روی تحت‌نظر پزشک می‌تواند مفید باشد؛ اما ورزش‌های سنگین باید برای مدتی محدود شوند.
بالن قلب روشی ایمن و مؤثر برای درمان تنگی عروق قلبی است.
پس از این عمل، رعایت دقیق توصیه‌های پزشک، از جمله مصرف منظم داروها، اصلاح سبک زندگی، ورزش مناسب و نوشیدن آب فراوان ضروری است. با پیروی از این راهنمایی‌ها، بیمار می‌تواند به زندگی عادی بازگشته و از عوارض احتمالی جلوگیری کند. آنژیوپلاستی موفق در کنار رعایت نکات بعد از عمل، گامی مهم در راستای افزایش طول عمر و کیفیت زندگی بیماران قلبی است.
منابع و مآخذ
