آپنه خواب و بیماری های قلبی؛ علائم و درمان

یکی از مشکلات تنفسی که می‌تواند با بیماری‌های قلبی در ارتباط باشد، آپنه خواب است. آپنه خواب عبارت است، از قطع تنفس در هنگام خواب به مدت حداقل ۱۰ ثانیه. طبیعی است که کاهش اکسیژن خون می‌تواند، ضربان قلب را دچار مشکل کند. به این ترتیب، وجود ارتباط بین آپنه خواب و بیماری های قلبی، انکارناپذیر خواهد بود.

هنگامی که شخص دچار تنگی نفس در خواب می‌شود؛ مغز، او را بیدار می‌کند. این کار برای اصلاح تنفس وی و دریافت اکسیژن کافی، لازم است؛ اما مسلما بیدار شدن در طول شب می‌تواند، کیفیت خواب را تحت تاثیر قرار دهد. مخصوصا در افرادی که در هر ساعت، چندین بار با مشکل قطع تنفس روبرو می‌شوند. به این ترتیب، افرادی که به این اختلال دچار می‌گردند، باید درمان آپنه خواب را در اولویت قرار دهند.

آپنه خواب چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

برای اینکه بتوان ارتباط بین آپنه خواب و بیماری های قلبی را درک نمود؛ لازم است درک صحیحی از این حالت داشته باشیم. آپنه خواب به معنای قطع تنفس، در هنگام خواب عمیق است. به طوری که شخص به مدت ۱۰ تا ۲۰ ثانیه، نتواند نفس بکشد. علت بروز تنگی نفس حین خواب، مواردی مانند انسداد راه هوایی است. همچنین، در برخی افراد، مغز توانایی لازم برای کنترل تنفس را ندارد.

هنگامی که سطح اکسیژن خون در طول خواب کاهش می‌یابد، مغز فرد را بیدار می‌کند. در نتیجه، شخص با نفس کشیدن به آرامش مجدد رسیده و اکسیژن لازم را به بدن خود می‌رساند. با این حال، بیدار شدن پی‌در‌پی در طول شب، کیفیت خواب را از بین می‌برد. ضمن اینکه قطع تنفس، قلب را در شرایط پرتنشی قرار می‌دهد. با این اوصاف، می‌توان ارتباط معناداری، بین آپنه خواب و بیماری های قلبی پیدا کرد.

علل ابتلا به آپنه خواب چیست؟

هر چند وجود ارتباط، بین آپنه خواب و بیماری های قلبی انکارناپذیر است؛ اما باید دید دلایل تنگی نفس در خواب چیست. چون با درک علت بروز آپنه خواب و درمان آن، می‌توان از ابتلا به بیماری‌های قلبی پیشگیری نمود. هر یک از انواع آپنه خواب، علل متفاوتی دارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.

علت آپنه خواب مرکزی

آپنه خواب مرکزی، زمانی رخ می‌دهد که مغز فرد نتواند کنترل تنفس را به خوبی انجام دهد. در چنین شرایطی، مغز نمی‌تواند سیگنال‌هایی را که برای تنفس سالم لازم است؛ ارسال کند. از رایج‌ترین علل این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. نارسایی قلبی؛
2. آسیب به سیستم عصبی، مخصوصا در قسمت ساقه مغز؛
3. پایین آمدن سطح اکسیژن خون در ارتفاع زیاد.

علل آپنه خواب انسدادی

ابتلا به آپنه خواب انسدادی، بیشتر از دیگر انواع آپنه خواب خواهد بود. در این حالت، ماهیچه‌های سر و گردن در هنگام خواب، شل شده و به نای فشار وارد می‌آورند. در نتیجه، مسیر تنفسی مسدود شده و هوا نمی‌تواند عبور کند.

آپنه خواب پیچیده یا مختلط

علت بروز آپنه خواب پیچیده یا مختلط، ترکیبی از علل دو نوع دیگر است. در واقع، عواملی که در بروز آپنه خواب انسدادی و مرکزی موثر هستند، باعث آپنه خواب پیچیده نیز خواهند شد.

تنگی نفس در خواب چه علائمی دارد؟

با توجه به اینکه آپنه خواب و بیماری های قلبی ارتباط نزدیکی دارند؛ بنابراین توجه به علائم تنگی نفس در خواب مهم است. علائم آپنه خواب در بزرگسالان و کودکان متفاوت هستند. یکی از مهم‌ترین نشانه‌های تنگی نفس در خواب برای بزرگسالان، عبارتند از:

• احساس خستگی، در طول روز یا هنگام بیدار شدن از خواب؛
• احساس خواب‌آلودگی در طول روز؛
• خروپف شدید؛
• تغییرات خلق و خو مانند افسردگی و اضطراب؛
• بروز اختلال در عملکرد مغز مانند مشکلات حافظه و تمرکز؛
• بیدار شدن پی‌در‌پی در طول شب؛
• مکث در تنفس که اطرافیان، متوجه آن می‌شوند؛
• الگوهای تنفسی غیرمعمول، مانند تنفس سریع یا تنفس کم‌عمق (نفس نفس زدن)؛
• بی‌خوابی؛
• تعریق شبانه و بی‌قراری در شب؛
• احساس تنگی نفس و خفگی؛
• سردرد در هنگام بیدار شدن از خواب.

تشخیص آپنه خواب در کودکان، با بزرگسالان متفاوت است. از علائم تنگی نفس در خواب برای کودکان، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. بیش‌فعالی و نداشتن تمرکز در انجام تکالیف مدرسه؛
2. خروپف بلند؛
3. شب‌ادراری؛
4. رفلاکس معده و تعریق شبانه؛
5. حرکت دادن مکرر دست و پا در هنگام خواب؛
6. قرار دادن بدن، در موقعیت‌های غیرمعمول حین خواب (مثل کشیدگی گردن).

تشخیص زودهنگام آپنه خواب، از بروز مشکلات بعدی جلوگیری می‌کند؛ برای مثال، با وجود ارتباط بین آپنه خواب و بیماری های قلبی، تشخیص زودهنگام آن، مانع از تشدید بیماری می‌گردد.

عوارض تنگی نفس در خواب (آپنه خواب) شامل چه مواردی است؟

تا اینجا در چندین مورد، به ارتباط تنگی نفس در خواب و مشکلات قلبی اشاره کردیم. با این حال، مشکل آپنه خواب باعث بروز اختلالات زیادی، در بدن می‌شود. برخی از مهم‌ترین عوارض تنگی نفس در خواب، شامل موارد زیر هستند:

• احساس خستگی در طول روز و خواب‌آلودگی شدید؛
• نداشتن تمرکز کافی و تحریک‌پذیری عصبی؛
• فشار خون بالا؛
• انواع نارسایی قلبی، ازجمله حملات قلبی مکرر، ضربان قلب نامنظم، فیبریلاسیون دهلیزی و سکته مغزی؛
• ایست قلبی و مرگ ناگهانی؛
• دیابت نوع ۲ و مقاومت به انسولین؛
• ابتلا به سندروم متابولیک؛
• درگیر شدن با عوارض داروها و بیهوشی عمومی پس از جراحی.

با توجه به عوارض آپنه خواب، به‌راحتی می‌توان ارتباط آپنه خواب و بیماری های قلبی را درک نمود؛ زیرا عوارض این اختلال از جمله فشار خون بالا، سندروم متابولیک، تحریک‌پذیری عصبی و کاهش سطح اکسیژن خون، هر یک به نوبه خود می‌توانند، بیانگر تاثیر آپنه خواب و مشکلات قلبی بر سلامت فرد باشند.

فاکتورهای خطر برای آپنه خواب و بیماری های قلبی

وجود برخی فاکتورهای خطر، امکان ابتلا به تنگی نفس در خواب و بیماری قلبی را افزایش می‌دهد. از جمله فاکتورهای خطر آپنه خواب و بیماری های قلبی می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. اضافه وزن و چاقی؛
2. زیاد بودن دور گردن، که باعث باریک شدن راه‌های هوایی می‌شود؛
3. داشتن گلوی باریک به صورت ژنتیکی؛
4. بزرگ شدن لوزه‌ها یا آدنوئیدها، مخصوصا در کودکان که باعث انسداد راه‌های هوایی می‌شود؛
5. مرد بودن (امکان ابتلا در مردان، بیشتر است)؛
6. افزایش سن؛
7. وجود سابقه خانوادگی ابتلا به آپنه خواب و بیماری های قلبی؛
8. استفاده از الکل و داروهای آرام‌بخش، باعث شل شدن ماهیچه‌های گلو می‌شوند؛
9. سیگار کشیدن، که باعث افزایش التهاب و احتباس مایعات، در دستگاه تنفسی می‌شود؛
10. گرفتگی بینی، که به دلایل آناتومیکی یا آلرژیکی ایجاد می‌گردد؛
11. شرایط پزشکی خاص، مانند نارسایی احتقانی قلب، دیابت نوع ۲، فشار خون بالا، سکته قلبی و بیماری‌های ریوی مزمن، مانند آسم؛
12. اختلالات هورمونی و سندروم «تخمدان پلی کیستیک».

بهترین روش‌های درمان آپنه خواب (و پیشگیری از بیماری‌های قلبی) کدامند؟

درمان آپنه خواب می‌تواند، در پیشگیری از بیماری‌های قلبی موثر واقع شود؛ برای مثال، با رفع چاقی و آپنه خواب می‌توان، از بروز نارسایی‌های قلبی نیز جلوگیری نمود. روش‌های متعددی برای درمان تنگی نفس در خواب، به کار می‌روند که عبارتند از:

• فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP)؛ درمان آپنه خواب با CPAP (دستگاه سیپپ)، بهبود علائمی چون خستگی، خواب آشفته و افزایش انرژی را فراهم می‌کند. در این روش با استفاده از فشار هوا، از انسداد مسیر هوایی جلوگیری می‌شود و از عوارض ناشی از آپنه خواب پیشگیری می‌گردد. CPAP به عنوان راهکار غیرجراحی و کم‌خطر، برای مدیریت آپنه خواب توصیه می‌شود.
• انواع دستگاه‌های تنظیم فشار هوا؛
• تنظیم ساعت خواب؛
• ابزار دهانی برای باز کردن راه گلو، که خروپف و آپنه انسدادی خفیف خواب را بهبود می‌بخشند؛ استفاده از دستگاه تغییر موقعیت فک پایین (MRD)، روش موثری برای درمان آپنه خواب است. این دستگاه، با تغییر موقعیت فک پایین، از بسته شدن مسیر تنفسی جلوگیری می‌کند. MRD به عنوان یک راهکار غیرجراحی و کم‌خطر، برای مدیریت آپنه خواب توصیه می‌شود.
• انجام انواع جراحی برای درمان آپنه خواب، مانند برداشتن بافت‌های اضافی پشت گلو با روش ابلیشن فرکانس رادیویی، جراحی انقباض بافتی برای کم کردن بافت پشت گلو، کاشت انواع ایمپلنت، تحریک اعصاب، جراحی «تراکئوستومی» برای ایجاد راه هوایی جدید، تغییر موقعیت فک و مواردی از این قبیل.

علاوه بر روش‌های درمانی یاد شده، گاهی با انجام جراحی‌های دیگر، می‌توان علل آپنه خواب و بیماری های قلبی را برطرف نمود. در واقع، هنگامی که علت بروز تنگی نفس در خواب برطرف شود، این اختلال نیز درمان خواهد شد. از جمله این جراحی‌ها می‌توان، به حذف لوزه‌ها و آدنوئیدها اشاره کرد. همچنین، با توجه به ارتباط مثلثی بین آپنه خواب، چاقی و بیماری‌های قلبی، انجام جراحی‌های لاغری می‌تواند کمک‌کننده باشد.

درمان آپنه خواب مرکزی

تمامی روش‌هایی که تا اینجا، برای درمان آپنه خواب بیان شدند؛ به درمان آپنه انسدادی خواب کمک می‌کنند. برای درمان آپنه خواب مرکزی، روش‌های زیر نیز به کار می‌روند:

• درمان مشکلات پزشکی، مانند کنترل بیماری‌های قلبی یا عصبی و عضلانی؛
• استفاده از دستگاه‌های اکسیژن مکمل؛
• دارودرمانی برای مدیریت تنفس؛
• استفاده از دستگاه تهویه تطبیقی، برای تنظیم الگوی تنفس در هنگام خواب.

درمان آپنه خواب و بیماری های قلبی با یکدیگر در ارتباط هستند. در واقع، تشخیص زودهنگام آپنه خواب و درمان آن، از بروز مشکلات قلبی حاد جلوگیری می‌کند. همچنین، افرادی که به نارسایی‌هایی قلبی دچار هستند، باید حتما درمان آپنه خواب را جدی بگیرند. در غیر این صورت، ممکن است این اختلال، زندگی شخص را به خطر اندازد.

برای درمان آپنه خواب و بیماری های قلبی چه کنیم؟

افرادی که به اختلال آپنه خواب و بیماری های قلبی دچار هستند؛ باید حتما به یک پزشک متخصص قلب و عروق مراجعه کنند. پزشک از طریق انجام معاینات فیزیکی و تصویربرداری‌های تخصصی و بررسی سلامت قلب، ابتلا به آپنه خواب را بررسی خواهد کرد. چنانچه فرد به اختلال تنگی نفس در خواب دچار باشد؛ لازم است برنامه‌ریزی درمانی مناسبی برای وی انجام گیرد. هرچه تجربه پزشک در زمینه درمان تنگی نفس در خواب و مشکلات قلبی بیشتر باشد، درمان بهینه‌تر و رضایت بخش‌تر خواهد شد.

دکتر علیرضا قویدل یکی از جراحان قلب و عروق باتجربه در تهران هستند. جهت تشخیص و درمان آپنه خواب و بیماری های قلبی خود، می‌توانید به دکتر قویدل مراجعه نمایید. شماره‌های تماس جهت دریافت نوبت یا ارتباط با پزشک، در همین سایت، در دسترس شما قرار گرفته‌اند.

منابع

1. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/8718-sleep-apnea
2. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/sleep-apnea/diagnosis-treatment/drc-20377636
3. https://www.nhlbi.nih.gov/health/sleep-apnea#:~:text=Sleep%20apnea%20is%20a%20common,body%20from%20getting%20enough%20oxygen.