عمل قلب کم تهاجمی؛ جراحی موثر و کم خطر

درمان بیماری‌های قلبی با جراحی، حساسیت بالایی دارد. معمولا از جراحی قلب باز برای بهبود بیماران استفاده می‌شود. اما همه افراد، تحمل شرایط جراحی باز را ندارند. برای افرادی که تحمل جراحی باز قلب را ندارند، عمل قلب کم تهاجمی برای بهبود وضعیت بیمار توصیه می‌شود. البته جراحی قلب کم تهاجمی نیز حساسیت‌های خاص خود را دارد. با این حال، شدت تهاجم در عمل کم تهاجمی قلب کمتر بوده و عوارض آن برای بیمار محدودتر خواهد بود.

در عمل کمتر تهاجمی قلب، به جای ایجاد یک برش طولانی در مرکز قفسه سینه، از چند برش کوچک استفاده می‌شود. به همین دلیل نیز، این روش جراحی را عمل کم تهاجمی قلب می‌نامند. برای انجام این جراحی، یک دوربین کوچک همراه با ابزار جراحی، از طریق این برش‌ها به بدن وارد می‌شوند. جای زخم کوچکتر، درد کمتر و دوران نقاهت کوتاه‌تر، از مزایای عمل جراحی قلب کم تهاجمی است. در ادامه، جزئیات بیشتری را درباره عمل کم تهاجمی قلب، مراقبت‌های قبل و بعد از آن بیان خواهیم کرد.

عمل قلب کم تهاجمی چیست؟

عمل قلب کم تهاجمی، یک روش جراحی با کمترین تهاجم، برای درمان بیماری‌های قلبی است. در این روش، به جای استفاده از برش‌های طولانی بر روی قفسه سینه، چند برش کوچک در حد چند سانتی‌متر ایجاد می‌گردند. دوربین‌ها، لوازم جراحی یا بازوهای ربات، از طریق این برش‌های نسبتا ظریف، به محل جراحی وارد می‌گردند.

ابزارهای جراحی از طریق فاصله بین دنده‌ها، به سمت قلب هدایت می‌گردند. با توجه به اینکه قفسه سینه برای عمل شکافته نمی‌شود، شدت تهاجم در این جراحی بسیار کمتر از عمل قلب باز خواهد بود. در نتیجه، اسکار کمتر و عوارض محدودتری نیز خواهد داشت. به این ترتیب، دوران نقاهت بعد از عمل قلب کم تهاجمی، کوتاه‌تر بوده و بیمار می‌تواند سریع‌تر، به زندگی عادی خود باز گردد.

انواع جراحی قلب کم تهاجمی چیست؟

هدف اصلی در عمل قلب کم تهاجمی، انجام جراحی با کمترین آسیب بافتی است. این روش جراحی، از دو طریق قابل انجام است؛ عمل جراحی کم تهاجمی توراکوسکوپی و جراحی قلب با کمک رباتیک. در ادامه، جزئیات این روش‌ها را بیان می‌کنیم.

جراحی توراکوسکوپی قلب (Thoracoscopic Surgery)

برای انجام عمل کم تهاجمی قلب با این روش، پزشک جراح یک یا چند برش کوچک، بر روی قفسه سینه ایجاد می‌کند. محل این برش‌ها باید به گونه‌ای باشد، که دوربین و ابزار جراحی، به سمت قلب هدایت شوند؛ یعنی جایی نزدیک فاصله بین دنده‌ها. یک لوله بلند مجهز به دوربین فیلمبرداری، تحت عنوان «توراکوسکوپ» از طریق این برش‌ها، به سمت قلب فرستاده می‌شود. ابزارهای بلند و ظریف جراحی نیز، از مسیر برش‌های دیگر، به محل عمل راه می‌یابند.

عمل جراحی قلب با کمک ربات

در این روش نیز، برای کمتر شدن شدت تهاجم جراحی، تنها چند برش کوچک در کنار قفسه سینه ایجاد می‌گردند. بازوهای ربات جراحی، به واسطه این برش‌ها، به سمت قلب هدایت می‌شوند. ربات می‌تواند، تصویر سه بعدی واضحی از قلب را به پزشک نشان دهد. جراح نیز، بازوهای ربات را حرکت داده و به کمک آن‌ها، ترمیم‌ها و تغییرات لازم را، در ماهیچه قلب ایجاد می‌کند.

ضرورت استفاده از عمل قلب کم تهاجمی چیست؟

به طور کلی، جراحی بیماری‌های مادرزادی قلب، جراحی بای پس عروق کرونری و جراحی دریچه‌های قلبی، همگی نیاز به بیهوشی عمومی و اعمال تغییرات اساسی، در ساختمان قلب دارند؛ اما برخی از بیماران، به دلایل مختلف، مانند ابتلا به بیماری‌های زمینه‌ای یا عدم تحمل بیهوشی عمومی، نمی‌توانند کاندید جراحی با روش باز باشند. به بیان دیگر، انجام عمل قلب باز ممکن است، جان آن‌ها را به خطر اندازد. در چنین مواردی، عمل قلب کم تهاجمی توصیه می‌شود؛ زیرا در این روش بیمار با کمترین تهاجم، تحت عمل قرار گرفته و دوران نقاهت کوتاه‌تری نیز، خواهد داشت.

از جمله اختلالات و ناهنجاری‌های قلبی که به کمک تکنیک‌های عمل کم تهاجمی قلب درمان می‌شوند، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• حذف تومور قلب؛
• برطرف کردن نقص‌های سپتوم دهلیزی (ASD)؛
• جراحی بای پس عروق کرونر؛
• درمان فیبریلاسیون دهلیزی با جراحی؛
• ترمیم یا تعویض دریچه از جمله دریچه میترال؛
• کاشت دستگاه ضربان ساز یا ICD؛
• جراحی دریچه و ریشه آئورت؛
• جراحی برای HOCM.

روش انجام عمل قلب کم تهاجمی چگونه است؟

پیش از این اشاره کردیم که عمل قلب کم تهاجمی، با یکی از روش‌های جراحی توراکوسکوپی و جراحی رباتیک، قابل انجام است. صرف نظر از روش جراحی، در عمل کم تهاجمی، تمامی ابزار مورد نیاز همراه با یک دوربین، از طریق برش‌های کوچک به محل جراحی می‌رسند. این برش‌ها در کنار قفسه سینه و بین دنده‌ها ایجاد می‌گردند. البته قبل از آن، بیمار از طریق بیهوشی عمومی به خواب می‌رود. در حین جراحی، بیمار به دستگاه بای پس قلب و ریه متصل می‌شود. به این ترتیب، جریان خون بدون آنکه به قلب برسد، در تمام بدن برقرار می‌ماند. ثابت ماندن قلب و ریه کمک می‌کند، تا پزشک جراح، عمل کم تهاجمی قلب را با بیشترین دقت انجام دهد.

مراقبت‌های قبل از عمل قلب کم تهاجمی کدامند؟

بیماری که قرار است، تحت عمل قلب کم تهاجمی قرار گیرد، ابتدا باید معاینات دقیق پزشکی را پشت سر بگذارد. پزشک متخصص، به کمک نتایج آزمایش خون، الکتروکاردیوگرام (نوار قلب) و سایر آزمایش‌ها، وضعیت بیمار را بررسی می‌کند. او از این طریق مشخص می‌کند، که آیا بیمار برای انجام جراحی قلب کم تهاجمی، آمادگی کافی دارد یا خیر. در صورت تایید پزشک، زمان انجام جراحی مشخص می‌شود.

از چند هفته قبل از عمل کم تهاجمی قلب، باید مصرف سیگار و نوشیدنی‌های الکلی را قطع کنید. همچنین، داروهای رقیق‌کننده خون، مانند آسپرین را که در حال حاضر مصرف می‌کنید، تا بعد از عمل کنار بگذارید. این کار را باید بر اساس دستور پزشک و از چند روز قبل از عمل، انجام دهید. برای روز عمل، محل جراحی را شیو کنید. لازم است بدن خود را به طور کامل بشویید، تا ضدعفونی شده باشد. از شب قبل از جراحی، نباید بخورید و بیاشامید تا معده خالی بماند؛ زیرا در این صورت، بیهوشی عمومی راحت‌تر و ایمن‌تر خواهد بود.

در مراحل جراحی قلب کم تهاجمی چه اتفاقی می‌افتد؟

عمل قلب کم تهاجمی، تحت بیهوشی عمومی انجام می‌گیرد. برای شروع جراحی، ابتدا کارشناس یا متخصص بیهوشی، بیمار را بیهوش می‌کند. در طول جراحی، دستگاه بای پس قلب و ریه به بیمار متصل است. برای انجام عمل جراحی قلب کم تهاجمی، پزشک جراح مراحل زیر را دنبال خواهد کرد:

1. یک یا چند برش کوچک، در کنار قفسه سینه ایجاد می‌کند.
2. ابزارهای ظریف جراحی یا بازوهای ربات، از مسیر این برش‌ها به بدن وارد می‌شود.
3. ابزارها به آرامی و از فاصله بین دنده‌های قفسه سینه، به سمت قلب هدایت می‌گردند.
4. تغییرات و ترمیم‌های مورد نیاز در قلب، انجام می‌گیرد؛ برای مثال، دریچه قلب را ترمیم یا تعویض می‌کند یا سپتوم ایجاد شده را برطرف می‌سازد.
5. در نهایت، تمامی لوازم جراحی پزشکی را، از محل جراحی خارج کرده و برش‌ها را بخیه می‌زند.
6. محل جراحی باید ضدعفونی و پانسمان شود.

عمل قلب کم تهاجمی چند ساعت طول می‌کشد؟

مدت زمان عمل کم تهاجمی قلب را نمی توان به طور دقیق گفت و مدت زمان این نوع عمل جراحی، بسته به نوع بیماری فرد و شدت آن، می‌تواند از ۲ تا ۶ ساعت طول بکشد. درباره این مساله می‌توانید قبل از عمل، با جراح خود صحبت کنید.

بعد از عمل کم تهاجمی قلب چه اتفاقی می‌افتد؟

پس از اتمام جراحی، بیمار به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) منتقل می‌شود. معمولا برای تخلیه مایعات از محل جراحی، تعدادی لوله تخلیه در قفسه سینه بیمار قرار دارند. چند ساعت پس از جراحی و با از بین رفتن اثر داروهای بیهوشی، بیمار بیدار می‌شود. تا قبل از بیدار شدن او، پرستاران و مراقبین بهداشتی، تمام علائم وی را بررسی می‌کنند. اکثر بیماران، ۱ تا 2 روز پس از عمل قلب کم تهاجمی، در آی سی یو به سر می‌برند.

پس از پشت سر گذاشتن دوران مراقبت‌های ویژه، بیمار باید راه رفتن را آغاز کند. همچنین انجام تمرینات تنفسی، برای بهبود وضعیت ریه‌ها و پاک شدن آن‌ها از مایعات اضافی، لازم است. برای اطمینان از شرایط و وضعیت بیمار، ممکن است چند روزی را در بیمارستان بستری بماند. این مساله به نوع جراحی و شدت بیماری شخص بستگی دارد. هرچه شرایط بیمار حادتر باشد، مدت زمان بیشتری را، باید تحت نظر پزشک و مراقبان بهداشتی باقی بماند.

مراقبت‌های بعد از عمل قلب کم تهاجمی چیست؟

دوران ریکاوری و نقاهت بیمار، بعد از عمل قلب کم تهاجمی تا چند هفته طول می‌کشد. در این بازه زمانی، بیمار معمولا احساس خستگی شدید دارد. همچنین، کمی احساس درد در محل جراحی، طبیعی است؛ اما بیمار می‌تواند با رعایت برخی مراقبت‌ها، وضعیت بهتری داشته و هرچه زودتر به زندگی عادی خود باز گردد. از جمله مراقبت‌های بعد از جراحی قلب کم تهاجمی، می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

• مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک، به صورت دقیق و سر زمان مشخص شده؛
• استفاده از مواد غذایی سالم برای قلب و حذف نمک، چربی‌های اشباع و‌ تری‌گلیسیریدها از رژیم غذایی؛
• انجام توانبخشی قلب زیر نظر کارشناسان توانبخشی؛
• پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین؛
• دوری از انجام ورزش‌های سنگین و فعالیت‌های شدید؛
• پیاده‌روی در طول روز؛ (البته درباره مدت زمان و شدت آن، می‌توانید از پزشک معالج خود سوال کنید.)
• اصلاح سبک زندگی، از جمله حذف سیگار و الکل.

مزایای عمل کم تهاجمی قلب چیست؟

عمل قلب کم تهاجمی نسبت به جراحی قلب باز، مزایای مهمی دارد. در ادامه، به مهم‌ترین مزایای عمل جراحی قلب کم تهاجمی، اشاره می‌کنیم:

• درد کمتر؛ در جراحی کم تهاجمی قلب، برش‌ها کوچک هستند. به همین دلیل، آسیب بافتی ناشی از جراحی، بسیار کمتر بوده و درد ناشی از آن‌ها نیز، خفیف‌تر است.
• کاهش احتمال خطر عفونت؛ کوچکتر بودن برش‌ها و دستکاری‌های کمتر در محل جراحی، امکان ابتلای بیمار به عفونت را کاهش می‌دهد.
• زمان ریکاوری کوتاه؛ در عمل جراحی قلب کم تهاجمی، دوران نقاهت و ریکاوری بیمار، کوتاه‌تر است. به طوری که شخص در مدت زمان کمتری پس از جراحی، می‌تواند به زندگی عادی خود بازگردد.
• جای زخم کوچکتر؛ طول برش‌هایی که برای عمل قلب کم تهاجمی ایجاد می‌گردند، حدود یک سوم برش‌ها در عمل قلب باز است. بنابراین، اسکار ناشی از جراحی، بسیار کوچکتر خواهد بود.
• احتمال خونریزی کمتر؛ چون در این روش، شدت آسیب بافتی محدود است؛ بنابراین احتمال خونریزی، بسیار کمتر خواهد بود.
• کوتاه شدن مدت زمان بستری در بیمارستان؛ پس از این جراحی، بیمار زودتر به شرایط عادی باز می‌گردد. از این رو، ترخیص او از بیمارستان سریع‌تر انجام می‌گیرد.

عوارض عمل کم تهاجمی قلب چگونه هستند؟

در حالت کلی، عمل قلب کم تهاجمی نسبت به جراحی سنتی، بسیار کم خطرتر و ایمن‌تر خواهد بود. با این حال، جراحی قلب کم تهاجمی نیز، مانند هر روش جراحی دیگری، عوارض خاص خود را دارد. از عوارض عمومی برای عمل جراحی کم تهاجمی قلب، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• خونریزی در محل جراحی؛
• عفونت زخم‌ها؛
• ابتلا به آریتمی قلبی یا نامنظم شدن ضربان قلب؛
• سکته مغزی یا حمله قلبی.

این احتمال وجود دارد که در حین جراحی، پزشک جراح، ادامه عمل قلب کم تهاجمی را با روش جراحی باز ادامه دهد. هرچند این اتفاق بسیار نادر است؛ اما اگر استفاده از روش جراحی قلب باز برای بیمار مناسب‌تر باشد، پزشک جراح این کار را انجام می‌دهد.

نکته دیگر اینکه، میزان عوارض ناشی از جراحی، به طور قابل توجهی به توانایی‌ها و دانش پزشک شما بستگی دارد. بنابراین هرچه پزشک شما مجرب‌تر باشد، شدت عوارض کمتر و نتایج حاصل از جراحی رضایت‌بخش‌تر خواهد بود.

بهترین پزشک جراح برای انجام عمل قلب کم تهاجمی

پیش از این اشاره کردیم که تجربه و دانش پزشک، بر نتیجه جراحی و شدت عوارض ناشی از آن، تاثیر بسزایی دارد. بنابراین، قبل از اقدام برای عمل قلب کم تهاجمی، حتما تحقیقات کافی را به عمل آورید. هر چه تجربه پزشک شما برای انجام جراحی قلب کم تهاجمی بیشتر باشد، نتیجه حاصل از جراحی مطمئن‌تر خواهد بود.

دکتر علیرضا قویدل، یکی از بهترین جراحان قلب و عروق هستند که می‌توانید، برای عمل جراحی کم تهاجمی قلب، به ایشان مراجعه کنید. برای دریافت مشاوره قبل از عمل و انجام معاینات اولیه، می‌توانید از طریق تماس با دکتر در همین سایت، نوبت خود را رزرو نمایید.

منابع

1. https://my.clevelandclinic.org/health/treatments/17233-minimally-invasive-heart-surgery
2. https://www.hopkinsmedicine.org/heart-vascular-institute/cardiac-surgery/minimally-invasive-cardiac-surgery
3. https://www.mayoclinic.org/tests-procedures/minimally-invasive-heart-surgery/about/pac-20384895
4. https://www.texasheart.org/heart-health/heart-information-center/topics/transmyocardial-laser-revascularization/