تمام آنچه باید درباره جراحی دریچههای قلبی بدانید
برای انتقال خون بین بطنها و دهلیزهای قلب لازم است دریچههای قلبی به طور پیدرپی باز و بسته شوند. چهار دریچه در ساختار قلب به کار رفتهاند که مسیرهای رفت و برگشت خون را کنترل میکنند. اگر این دریچهها دچار تنگی یا آسیب شوند، خون به طور کامل از آنها عبور نکرده و مقداری از آن در بطن یا دهلیز باقی میماند. این مساله در طولانی مدت عملکرد قلب را تحت تاثیر قرار میدهد.
جراحی دریچه قلبی با هدف ترمیم یا تعویض دریچهها انجام میگیرد. بسته به این که شدت آسیب به این عضو قلب چقدر باشد، پزشک جراح یکی از روشهای جراحی دریچه قلبی را انتخاب خواهد کرد. در حالت کلی، عمل دریچه میتواند به صورت جراحی باز قلب یا جراحی کم تهاجمی انجام شود. بهترین روش جراحی برای هر بیمار قلبی بر اساس وضعیت وی و نظر پزشک معالج انتخاب خواهد شد.

ساختار انواع دریچه قلب به چه صورت است؟
برای اینکه ضرورت انجام جراحی دریچه قلبی را درک کنیم، باید ابتدا با ساختار مسیرهای رفت و برگشتی قلب آشنایی داشته باشیم. دریچهها دقیقا مانند درهایی عمل میکنند که در هر بار تپش قلب، باز و بسته میشوند. این کار کمک میکند تا خون به داخل و خارج بطنها و دهلیزها جاری گردد. چهار دریچه در ساختار قلب وجود دارند که نحوه عملکرد آنها در ادامه توضیح داده میشود.

دریچه سه لتی
دریچه سه لتی کمک میکند تا خون فاقد اکسیژن از دهلیز راست به بطن راست جریان یابد.
دریچه ریوی
خون فاقد اکسیژن از طریق دریچه ریوی از بطن راست به شریان ریوی حرکت میکند. در نهایت، خون برای دریافت اکسیژن به ریهها منتقل میگردد.
دریچه میترال
دریچه میترال برای آن است تا خون غنی از اکسیژن که از ریهها برمیگردد، از دهلیز چپ به بطن چپ حرکت کند.
دریچه آئورت
دریچه آئورت کمک میکند تا خون غنی از اکسیژن از بطن چپ به سمت آئورت حرکت کرده و در نهایت به کل بدن فرستاده شود.
در صورتی که یکی از دریچههای قلب درست کار نکند، مقداری از خون در محفظه کنونی باقی میماند. اگر دریچه به هر دلیلی باریک یا تنگ شده باشد، از حرکت خون به سمت جلو جلوگیری خواهد کرد. تمام این حالتها، عملکرد صحیح ماهیچه قلب را تحت تاثیر قرار میدهد.
معرفی روشهای درمان با جراحی دریچه قلبی
جراحی دریچه قلبی با روشهای مختلفی انجام میگیرد. میزان تهاجمی بودن این روشها با یکدیگر متفاوت است. بهترین روش برای عمل دریچه قلب، بر اساس وضعیت بیمار و میزان پیشرفت بیماری انتخاب میشود. زیرا گاهی فرد تنها با ترمیم دریچه قلب درمان میشود. در حالی که شدت بیماری در برخی دیگر، تعویض دریچه قلب را ضروری میسازد. در ادامه به انواع روشهای جراحی دریچه قلبی اشاره میکنیم.

جراحی ترمیم دریچه
در صورتی که شدت آسیب به دریچه قلب چندان زیاد نباشد، ترمیم یا تعمیر آن کافی است. با این روش جراحی، دریچه مورد نظر ترمیم شده و در عین حال بافت قلب فرد حفظ میگردد. در حال حاضر، جراحی دریچه میترال رایجترین نوع عمل ترمیم به حساب میآید. با این حال، این روش جراحی برای ترمیم آئورت و سه لتی نیز به کار میرود.

جراحی تعویض دریچه
نوع دیگری از عمل جراحی دریچه قلب با هدف تعویض آنها انجام میگیرد. در این روش، دریچه معیوب با استفاده از یک دریچه بیولوژیکی یا مکانیکی جایگزین میگردد. دریچههای بیولوژیکی از بافت دیواره محافظ اطراف قلب گاو یا بافت انسان انتخاب میشود. در حالی که دریچههای مکانیکی از جنس فلزی یا کربنی تولید میگردند. تمامی جایگزینهایی که برای این نوع جراحی به کار میروند، زیست سازگار هستند. به این معنا که بدن بیمار، بافت جایگزین و جدید را پس نمیزند.
فاکتورهای موثر در انتخاب بهترین روش جراحی دریچه قلب
اینکه کدام یک از روشهای یاد شده برای یک بیمار مناسبتر است، به بررسیهای بیشتری نیاز دارد. بیمار باید آزمایشهایی را انجام دهد تا نوع اختلال، محل ناهنجاری و وسعت بیماری مشخص گردد. همچنین توجه به فاکتورهای زیر در انتخاب بهترین نوع جراحی دریچه قلب اثرگذار خواهد بود:
- وضعیت قلب بیمار
- سن شخص
- وضعیت سلامت عمومی بیمار
- سبک زندگی بیمار
نکته دیگری که باید به آن توجه نمود این است که انجام سایر جراحیهای قلب همزمان با جراحی دریچه بلامانع است. جراح متخصص قلب میتواند هر یک از روشهای جراحی زیر را به صورت همزمان با جراحی دریچه قلب انجام دهد:
- عمل جراحی بای پس
- جراحی آنوریسم آئورت
- جراحی برای درمان فیبریلاسیون دهلیزی
نوع عمل ترکیبی با جراحی دریچه، می تواند بر روش جراحی مورد نظر پزشک جراح تاثیرگذار باشد.
در چه صورتی عمل جراحی دریچه قلب ضروری است؟
پیش از این اشاره کردیم که عملکرد هر یک از دریچههای قلب ممکن است دچار اختلال گردد. برای مثال، تنگی دریچه باعث ایجاد نشتی و بازگشت خون به محل فعلی میشود. همچنین، بسیاری از مشکلات دریچه از زمان تولد با افراد همراه هستند. برای درمان این اختلالات، انجام جراحی دریچه قلب، بهترین گزینه خواهد بود. معمولا در صورت مشاهده علائم زیر، پزشک انجام این عمل جراحی را توصیه میکند:
- احساس درد در قفسه سینه
- تنگی نفس و دشواری در تنفس
- غش کردن یا بیهوش شدن
بسته به نظر پزشک، ممکن است دارو درمانی بتواند به بهبود علائم و کیفیت زندگی بیمار کمک کند. اما در مواردی که شخص به درمان دائمی و ماندگار نیاز داشته باشد، جراحی دریچه قلب گزینه مناسبتری خواهد بود.
قبل از جراحی دریچه قلب چه اقداماتی لازم است؟
قبل از آنکه بیمار برای عمل جراحی دریچه قلب آماده شود، باید برخی آزمایشها و تصویربرداریها را انجام دهد. از جمله آزمایشهای مورد نیاز برای جراحی قلب میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- رادیوگرافی قفسه سینه
- اکوکاردیوگرام
- الکتروکاردیوگرام یا EKG
- سی تی اسکن در صورت نیاز
- آزمایش خون
پزشک جراح با بررسی نتایج آزمایشها، وضعیت بیمار را تشخیص خواهد داد. در نهایت، روز عمل دریچه تعیین خواهد شد.
مراقبتهای قبل از عمل جراحی دریچه قلب کدام اند؟
برای آنکه بیمار آماده جراحی دریچه قلب باشد، انجام برخی مراقبتها الزامی است. معمولا از نیمه شب روز قبل از جراحی، خوردن و آشامیدن ممنوع است. داروهایی که بیمار ناچار به استفاده از آنها است، باید بر اساس دستور پزشک مصرف شوند. پوشیدن لباسها و کفشهای گشاد و راحت در تامین آرامش جسمانی بیمار موثر خواهد بود. به هیچ عنوان از لباسهای تنگ استفاده نکنید. حضور یک همراه در کنار فرد تحت جراحی، برای روز عمل لازم خواهد بود.
جراحی دریچه قلب چگونه انجام میشود؟
برای انجام عمل جراحی دریچه قلب، بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار میگیرد. داروی بیهوشی به صورت وریدی به بدن وی وارد میشود. تلاش پزشک جراح بر این است تا با ایجاد کوچکترین برش، جراحی را به ثمر برساند.
در بسیاری از موارد لازم است از دستگاه قلب و ریه در طول جراحی استفاده شود. در نهایت، با توجه به هدف جراحی، دریچه قلب بیمار، ترمیم یا تعویض خواهد شد. به طور کلی، جراحی دریچه با کمک دو روش انجام میگیرد. در ادامه روشهای اصلی که برای انجام این جراحی به کار میروند را توضیح میدهیم.
جراحی قلب باز یا کلاسیک
در جراحی قلب باز، پزشک یک برش به اندازه 10 تا 15 سانتی متر (بر اساس جثه بیمار) بر روی قفسه سینه ایجاد میکند. پس از ترمیم یا تعویض دریچه قلب، محل برش بخیه زده شده و بسته میشود.
جراحی دریچه قلب کم تهاجمی
یکی از روشهای نوین برای انجام جراحی دریچه قلب، روش کم تهاجمی است. در این روش، تلاش پزشک بر این است تا کوچکترین برش ممکن را ایجاد نماید. معمولا اندازه برش جراحی بین 5 تا 8 سانتی متر بر اساس وضعیت قفسه سینه بیمار خواهد بود. برای انجام جراحی کم تهاجمی دریچه قلب، از ابزارهای ویژه پزشکی کمک میگیرند.
پس از جراحی دریچه قلب چه اتفاقی میافتد؟
هنگامی که جراحی به پایان میرسد، بیمار باید به بخش مراقبتهای ویژه منتقل شود. تا زمان به هوش آمدن شخص، فشار خون و ضربان قلب به صورت مرتب بررسی میگردد. پس از بیدار شدن بیمار، او را به یک اتاق معمولی منتقل کرده و ۵ تا ۷ روز از او مراقبت خواهد شد. در این بازه زمانی دستگاههای هوشمند، فشار خون و ضربان قلب را کنترل میکنند. در همین حین نیز از یک لوله برای تخلیه مایعات از قفسه سینه استفاده میشود.
در روزهای بعد از جراحی دریچه قلب، بیمار بر اساس دستور پزشک، خوردن غذا و نوشیدن مایعات را آغاز میکند. همچنین فعالیتهای بدنی بیمار با پیاده روی در اطراف اتاق شروع شده و به تدریج افزایش مییابد.
یکی از بهترین درمانهایی که برای بعد از جراحی دریچه قلب تجویز میگردد، انجام فیزیوتراپی قلب است. انجام حرکات اصولی تحت نظر یک فیزیوتراپیست مجرب، دوران بهبودی بیمار را کوتاهتر خواهد کرد.
مراقبتهای بعد از عمل جراحی دریچه قلب کدام اند؟
بعد از عمل جراحی دریچه قلب، تا چند هفته از انجام فعالیتهایی که نیاز به تمرکز دارند، پرهیز کنید. برای مثال، رانندگی را به مدت 6 تا 8 هفته کنار بگذارید. بلند کردن اجسام سنگین میتواند به محل جراحی شما فشار وارد آورد. بنابراین حداقل به مدت 8 هفته از بلند کردن اجسام سنگین دوری نمایید.
به طور کلی پس از جراحی دریچه قلب یک بازه ۴ تا ۸ هفتهای زمان لازم است تا بیمار به طور کامل بهبود یابد. البته در مواردی که شخص تحت جراحی کم تهاجمی قرار گیرد، مدت زمان بهبودی کوتاهتر است. بسته به اینکه جراحی برای کدام یک از دریچههای قلب انجام گرفته باشد نیز احساس فرد متفاوت خواهد بود.
روش عمل، وضعیت سلامت عمومی فرد قبل از آن و نحوه طی کردن روند جراحی، بر طول درمان و بهبودی تاثیر گذار است. تمامی این موارد به تجربه و مهارت پزشک معالج شما بستگی دارد. بنابراین لازم است قبل از اقدام برای جراحی دریچه قلب، تحقیقات لازم را درباره پزشک معالج خود انجام دهید.
مزایای انجام جراحی دریچه قلب چیست؟
هنگامی که دریچه قلب به ترمیم یا تعویض نیاز پیدا میکند، شرایط زندگی فرد را دشوار خواهد کرد. حتی این مساله میتواند بر سبک زندگی افراد تاثیرگذار باشد. در چنین شرایطی بهتر است مشکلات دریچهای از طریق جراحی باز یا کم تهاجمی درمان گردند. در صورتی که جراحی کم تهاجمی دریچه قلب را انجام دهید، مزایای زیر را خواهد داشت:
- کاهش خطر عفونت بعد از عمل
- کاهش احتمال خونریزی
- کوتاهتر شدن دوران بهبودی بیمار
- عدم نیاز به بستری طولانی مدت در بیمارستان
از مزایای ترمیم دریچه قلب نسبت به تعویض آن نیز میتوان به کاهش خطر عفونت اشاره کرد. همچنین، شخص پس از جراحی ترمیم، نیازی به مصرف دائمی داروهای ضد انعقاد و رقیقکننده خون ندارد.
آیا عمل جراحی دریچه قلب عوارض دارد؟
عوارض جراحی دریچه قلب نسبت به مزایای آن بسیار کمتر است. مخصوصا اگر این جراحی توسط یک پزشک جراح متخصص و مجرب انجام گیرد. با این حال، عمل دریچه قلب نیز مانند هر نوع جراحی دیگری میتواند عوارضی را در پی داشته باشد که عبارتند از:
- نارسایی قلبی
- حمله قلبی
- ابتلا به آریتمی قلبی و نیاز به ضربان ساز
- سکته قلبی
- بروز عفونت
- خونریزی
لازم است تاکید کنیم که مهارت و تجربه پزشک میتواند میزان عوارض جراحی را به حداقل برساند. مصرف برخی آنتی بیوتیکها پس از جراحی نیز برای پیشگیری از عفونت توصیه میشود. این داروها توسط پزشک معالج برای بیمار تجویز خواهند شد.
برای انجام عمل جراحی دریچه قلب به چه پزشکی مراجعه کنیم؟
یک پزشک متخصص قلب و عروق میتواند نوع ناهنجاری دریچهای قلب شما را تشخیص داده و آن را درمان کند. هر چه میزان تبحر جراح متخصص قلب بیشتر باشد، دوره بهبودی کوتاهتر و بازده آن بیشتر خواهد بود.
دکتر علیرضا قویدل از پزشکان مجرب برای جراحی دریچه قلب هستند. ایشان با تجربه فراوانی که در زمینه درمان بیماریهای قلبی از جمله ناهنجاریهای دریچهای دارند میتوانند مشکلات قلب و عروق شما را درمان نمایند. جهت دریافت نوبت میتوانید به قسمت نوبت دهی مراجعه کنید.