بزرگ‌شدن قلب یا کاردیومگالی، یک تغییر ساختاری قلب است که در آن اندازه قلب، از حالت طبیعی بزرگ‌تر میشود. این بزرگی می‌تواند به‌صورت اتساع و گشاد شدن قلب یا هایپرتروفی (ضخیم شدن ماهیچه‌های قلب) رخ دهد.
بزرگ‌شدن قلب می‌تواند ناشی از علل و عوامل مختلفی باشد. در برخی موارد، بزرگی قلب از همان دوران جنینی وجود دارد که به آن “بیماری قلب بزرگ مادرزادی” گفته میشود. این وضعیت اغلب ناشی از نقایص مادرزادی قلبی، مانند نقص دیواره بین بطن‌ها یا اختلالات دریچه‌ای است.
بزرگی قلب در ابتدا ممکن است بدون علامت باشد؛ اما در صورت درمان نشدن، می‌تواند منجر به علائمی مانند تنگی نفس، خستگی، ادم و آریتمی‌های قلبی شود. از این رو، تشخیص و درمان به‌موقع آن بسیار حائز اهمیت است. در ادامه این مقاله، به معرفی جامع بیماری بزرگی قلب مادرزادی، علائم، روش‌های تشخیص، میزان شیوع و درمان‌های آن می‌پردازیم.
بزرگ شدن مادرزادی قلب چیست؟
کاردیومگالی یا بزرگ‌شدن قلب، میتوانید به‌صورت گشاد شدن حفره ها (دیواره بطن ها نازک و کشیده می‌شوند) یا صرفاً افزایش ضخامت ماهیچه قلبی باشد. این وضعیت می‌تواند منشأ مادرزادی داشته باشد، که به آن «بزرگ شدن مادرزادی قلب» گفته میشود. در این حالت، قلب از همان دوران جنینی بزرگ‌تر از حد طبیعی رشد می‌کند.
کاردیومگالی مادرزادی می‌تواند ناشی از نقص مادرزادی قلب، مانند نقص دیواره بین بطن‌ها (کامل نشدن دیواره میانی قلب)، نقص دریچه‌های قلبی، یا اختلالات عروقی باشد. در این شرایط، قلب برای جبران این نقایص و تأمین خون کافی برای بدن، بزرگ‌تر از حد معمول رشد می‌کند.
علاوه بر نقایص مادرزادی، برخی سندرم‌ها و اختلالات ژنتیکی نیز می‌توانند منجر به بزرگ شدن مادرزادی قلب شوند. این وضعیت معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی تشخیص داده میشود و نیازمند درمان و مراقبت‌های ویژه است. کاردیومگالی مادرزادی، یک بیماری مستقل شناخته نمی‌شود؛ بلکه بیشتر علامت یا نشانه از وجود مشکلات ساختاری قلبی است و درمان آن بستگی به علت اصلی دارد.
علائم بزرگ‌شدن قلب
بزرگ شدن قلب یا کاردیومگالی ممکن است؛ در برخی افراد بدون علامت باشد؛ اما به‌طور معمول در بزرگسالان علائم زیر را ایجاد می‌کند:
- تنگی نفس، به‌ویژه به هنگام فعالیت بدنی؛
- درد ناحیه قفسه سینه (آنژین صدری)؛
- بیدار شدن با احساس تنگی نفس در طول شب؛
- آریتمی یا نامنظمی ضربان قلب؛
- تورم یا ادم در ناحیه شکم یا پاها به دلیل تجمع مایعات؛
- خستگی مفرط و کاهش تحمل فعالیت بدنی؛
- سرگیجه.
در موارد شدیدتر، علائم هشداردهنده‌ای مانند درد قفسه سینه، مشکل در تنفس، درد بازوها، گردن یا فک و یا غش کردن نیز ممکن است؛ رخ دهد که نیازمند مراجعه فوری به پزشک و اقدامات درمانی اضطراری است. در کودکان مبتلا به بزرگی قلب یا کاردیومگالی نیز معمولاً علائم زیر دیده میشود:
- خستگی و کاهش تحمل فعالیت بدنی؛
- مشکلات تنفسی، مانند تنگی نفس یا نفس‌نفس زدن هنگام فعالیت؛
- تپش قلب یا ضربان نامنظم و سریع قلب؛
- درد یا ناراحتی در ناحیه قفسه سینه؛
- تورم یا برآمدگی شکم به دلیل تجمع مایع؛
- ادم یا تورم در پاها و مچ پا؛
- رشد ضعیف یا اضافه وزن کمتر از حد انتظار؛
- سرگیجه یا غش کردن.
علاوه بر این، در نوزادان، بزرگی قلب می‌تواند با علائمی مانند تغذیه ضعیف، تهوع و استفراغ، کبودی لب‌ها یا انگشتان دست و پا همراه باشد. بروز این علائم بستگی به شدت بزرگی قلب، علت زمینه‌ای آن و میزان تأثیر بر عملکرد قلب دارد. لذا در صورت مشاهده هرگونه علامت نگران‌کننده، ضروری است برای ارزیابی دقیق‌تر به بهترین متخصص قلبی مراجعه کنید.
تشخیص بیماری قلب بزرگ مادرزادی
برای تشخیص بزرگی قلب یا کاردیومگالی، معمولاً پزشک ابتدا با انجام معاینه فیزیکی و پرسیدن سوالاتی، درباره علائم و سابقه پزشکی بیمار، ارزیابی اولیه را انجام می‌دهد. سپس برای تأیید تشخیص و یافتن علت زمینه‌ای، آزمایشات تکمیلی زیر را درخواست می‌کند:
- رادیوگرافی (ایکس‌ری) قفسه سینه؛ این تصویربرداری می‌تواند ابعاد واقعی قلب و وضعیت ریه‌ها را نشان دهد. در بیمار دارای قلب بزرگ شده، قلب قسمت زیادی از سمت چپ قفسه سینه را در بر گرفته است.
- الکتروکاردیوگرام (EKGیا ECG)؛ الکتروکاردیوگرام یا نوارقلب، آزمایش غیرتهاجمی است که فعالیت الکتریکی قلب را ثبت می‌کند و می‌تواند نشانه‌هایی از آریتمی یا مشکلات دیگر قلبی را آشکار کند. نوار قلب با متصل کردن الکترود های دستگاه به قفسه سینه و مچ دست و پا، طی چند دقیقه به راحتی گرفته میشود.
- اکوکاردیوگرافی (اکوی قلبی)؛ این روش تصویر برداری که سونوگرافی قلب نیز معروف است، اندازه دقیق قلب، عملکرد دریچه‌ها، جریان خون و ریتم قلب را ارزیابی می‌کند. در این روش از امواج صوتی استفاده میشود که کاملا بی خطر است.
- سی‌تی اسکن قلب؛ این اسکن تصویری سه‌بعدی از ساختار قلب و عروق را فراهم می‌کند و جریان خون را نمایش می‌دهد.
- ام‌آر‌آی (MRI) قلب؛ این تصویربرداری پیشرفته، تصاویر بسیار دقیق و جزئی از ساختار و عملکرد قلب را ارائه می‌کند.
- آزمایش ورزش یا استرس؛ در این آزمایش، عملکرد قلب در حین فعالیت بدنی یا استرس دارویی ارزیابی میشود.
- آزمایشات خونی؛ سطح برخی مارکرهای خونی می‌تواند به شناسایی علل احتمالی کاردیومگالی کمک کند.
هدف از انجام این آزمایشات، بررسی دقیق اندازه و ساختار قلب، عملکرد آن، وجود نقایص مادرزادی و یافتن علت اصلی بزرگی قلب است. بر اساس نتایج، درمان مناسب تجویز خواهد شد.
میزان شیوع بیماری قلب بزرگ مادرزادی
به‌طورکلی نقایص مادرزادی قلب، در حدود 1 درصد از نوزادان متولد شده رخ می‌دهد. در این میان، بزرگ شدن مادرزادی قلب یا کاردیومگالی مادرزادی کمتر از 1 درصد موارد را شامل میشود و شیوع نسبتاً کمتری دارد. اکثر جوانان مبتلا به نقایص مادرزادی قلب، با درمان‌های مناسب می‌توانند، تا بزرگسالی زندگی کنند. در بسیاری از موارد، علت دقیق بروز بیماری قلبی مادرزادی ناشناخته باقی می‌ماند.
درمان بیماری قلب بزرگ مادرزادی
درمان کاردیومگالی یا بزرگی قلب مادرزادی بستگی به شدت مشکل، علت زمینه‌ای آن و میزان تأثیر بر عملکرد قلب دارد. هدف اصلی درمان، کنترل علائم، پیشگیری از عوارض بیشتر و حفظ سلامت قلب است. به‌طورکلی درمان های رایج بیماری قلبی شامل موارد زیر است:
- دارودرمانی؛
- داروهای آب‌آور (دیورتیک) برای کاهش بار مایعات بدن؛
- مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARB) و مهارکننده‌های ACE برای کاهش فشار خون؛
- مسدودکننده‌های بتا برای کنترل ضربان قلب و بهبود عملکرد آن؛
- داروهای ضد آریتمی برای تنظیم ضربان نامنظم قلب؛
- داروهای ضدانعقاد برای کاهش خطر لخته خون.
- جراحی و مداخلات پزشکی؛
- جراحی اصلاح نقایص قلبی، شامل نقایص دیواره بین قلبی و دریچه‌ای قلب (تعویض دریچه آسیب‌دیده)؛
- جراحی بای‌پس عروق کرونر یا قراردادن استنت در صورت انسداد عروق؛
- کاشت دستگاه‌هایی، مانند باتری قلبی یا دفیبریلاتور قلبی قابل کاشت (ICD)؛
- کاشت دستگاه کمکی بطن چپ برای کمک به پمپاژ خون در نارسایی قلبی شدید؛
- در موارد پیشرفته و شدیدتر، امکان انجام پیوند قلب وجود دارد.
- تغییرات سبک زندگی؛
- کنترل وزن و فشار خون با رژیم غذایی سالم و ورزش مناسب؛
- ترک سیگار، الکل و اجتناب از مواد مخدر؛
- مدیریت استرس و خستگی؛
- پیگیری منظم مراقبت‌های پزشکی.
درمان کاردیومگالی مادرزادی می‌تواند، ترکیبی از این روش ها باشد و انتخاب روش درمانی، بر اساس شرایط خاص هر بیمار صورت می‌گیرد.
سؤالات متداول
آیا بیماری قلب بزرگ مادرزادی خطرناک و کشنده است؟
کاردیومگالی مادرزادی خود به تنهایی کشنده نیست، بلکه یک نشانه و علامت از وجود مشکلات سختاری قلبی مانند نقایص مادرزادی، بیماری‌های دریچه‌ای یا نارسایی قلبی می‌باشد. با این حال، اگر این وضعیت درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی و خطرناکی به همراه داشته باشد. از طرفی، با تشخیص به موقع، درمان مناسب و مدیریت صحیح، می‌توان اثرات کاردیومگالی مادرزادی را کنترل کرده و از پیشرفت بیماری و بروز عوارض جلوگیری کرد.
آیا بزرگ شدن قلب، بطور کامل قابل درمان است؟
در اکثر موارد، پزشکان ابتدا از درمان‌های دارویی و تغییر سبک زندگی برای مدیریت و کنترل این وضعیت استفاده می‌کنند. بیمار باید دستورات پزشک را به دقت رعایت نموده و تحت نظر منظم قرار گیرد. بنابراین، اگرچه کاردیومگالی به طور کامل قابل درمان قطعی نیست، اما با رعایت توصیه‌های پزشکی و پایبندی به سبک زندگی سالم، می‌توان عوارض ناشی از بزرگی قلب را کنترل و مدیریت کرد و از پیشرفت بیشتر آن جلوگیری نمود.
آیا بزرگ شدن قلب دردناک است؟
اگرچه بزرگ شدن قلب مادرزادی خود دردناک نیست، اما علائم این اختلال میتوانید با دردهایی مانند درد قفسه سینه همراه باشد.
بیماری قلب بزرگ مادرزادی یا کاردیومگالی،
یک وضعیت جدی است که نیازمند توجه و مراقبت‌های ویژه پزشکی می‌باشد. در صورت مشاهده هرگونه علائم مرتبط با بزرگی قلب یا وجود عوامل خطر، مراجعه به کلینیک و متخصص قلبی ضروری است. کلینیک دکتر قویدل، یکی از برترین مراکز فوق تخصصی قلب و عروق در تهران است که خدمات تخصصی را در زمینه تشخیص و درمان انواع بیماری‌های قلبی از جمله کاردیومگالی ارائه می‌دهد.
این کلینیک با داشتن متخصصان برجسته و باتجربه در حوزه‌های مختلف قلب و عروق مانند الکتروفیزیولوژی، اکوکاردیوگرافی، آریتمی و پیس میکر، توانایی ارائه خدمات تخصصی در بالاترین سطح را دارد. برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید به بخش تماس با ما مراجعه فرمایید.
منابع و مآخذ
