حیوانات فواید زیادی برای مردم دارند. بسیاری از مردم در زندگی روزمره خود چه در خانه و چه در خارج از خانه با حیوانات در ارتباطند. میلیون‌ها خانوار در دنیا یک یا چند حیوان خانگی دارند. ممکن است در محیط‌های شهری یا روستایی، در طول سفر، هنگام بازدید از نمایشگاه‌های حیوانات یا در حین تفریح در فضاهای عمومی، با حیوانات در تماس باشیم.
با این حال، حیوانات گاهی اوقات می‌توانند حامل میکروب‌های مضری باشند که می‌توانند به انسان سرایت کنند و باعث بیماری شوند – این بیماری‌ها به عنوان بیماریهای مشترک بین انسان و دام (zoonotic diseases) شناخته می‌شوند.
این بیماری‌ها توسط میکروب‌های مضری مانند ویروس‌ها، باکتری‌ها، انگل‌ها و قارچ‌ها ایجاد می شوند. این میکروب‌ها می‌توانند انواع مختلفی از بیماری‌ها را در افراد و حیوانات ایجاد کنند، از بیماریهای خفیف تا جدی و حتی مرگ.
بسته به بیماری مشترک بین انسان و دام، حیوانات گاهی اوقات می‌توانند سالم به نظر برسند، حتی زمانی که حامل میکروب‌هایی هستند که می‌توانند افراد را بیمار کنند.
روز جهانی بیماری های مشترک انسان و دام هر ساله در 6 ژوئیه برگزار می‌شود. هدف این روز روشن کردن بیماری‌هایی است که منشأ حیوانات هستند و می‌توانند به انسان منتقل شوند. در مطالعه‌ای که توسط C.D.C انجام شد، دانشمندان تخمین می‌زنند که بیش از 6 بیماری از هر 10 بیماری عفونی شناخته شده در افراد می‌تواند از حیوانات منتقل شود و از هر 4 بیماری عفونی جدید یا در حال ظهور در افراد، 3 مورد منشا حیوانی دارد.
بیماریهای فوق طیف وسیعی از بیماریهای باکتریال، ویروسی، قارچی و انگلی را شامل می‌شوند که از مهمترین آنها می‌توان به بیماریهای تب مالت، سالک، هاری، سیاه زخم، کیست هیداتیک و تب خونریزی دهنده کریمه کنگو ویروس اِبولا، آنفلوآنزا و … اشاره کرد.
کدام حیوانات بیشترین بیماری را دارند؟
محققان دریافته‌اند که خفاش‌ها حامل بیشترین تعداد پاتوژن‌های ناشناخته هستند که می‌توانند انسان را آلوده کنند.
چند ویروس مشترک بین انسان و دام وجود دارد؟
در حال حاضر، بیش از 250 ویروس زئونوز شناخته شده وجود دارد، اما بسیاری از آنها ممکن است هنوز ناشناخته باشند.
کدام بیماری مشترک بین انسان و دام بیشترین میزان مرگ و میر را دارد؟
در مطالعه اخیر از ژانویه تا آوریل 2021، هاری با 88.31 درصد بیشترین تعداد مرگ و میر را ثبت کرده است.
چگونه میکروب‌ها بین حیوانات و انسان‌ها پخش می‌شوند؟
به دلیل ارتباط نزدیک بین مردم و حیوانات، آگاهی از راه‌های متداول آلوده شدن افراد به میکروب‌هایی که می‌توانند باعث بیماریهای مشترک بین انسان و دام شوند، مهم است. این موارد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- تماس مستقیم: تماس با بزاق، خون، ادرار، مخاط، مدفوع یا سایر مایعات بدن حیوان آلوده. به عنوان مثال می‌توان به نوازش یا لمس حیوانات و گاز گرفتن یا خراشیدگی اشاره کرد.
- تماس غیرمستقیم: تماس با مناطقی که حیوانات در آن زندگی می‌کنند و پرسه می‌زنند، یا اشیاء یا سطوحی که به میکروب آلوده شده‌اند. به عنوان مثال می‌توان به آب مخزن آکواریوم، زیستگاه حیوانات خانگی، قفس مرغ، انبارها، گیاهان و خاک و همچنین ظروف آب و غذای حیوانات خانگی اشاره کرد.
- ناقل: گزیده شدن توسط کنه یا حشره‌ای مانند پشه یا کک.
- مواد غذایی: هر ساله از هر 6 آمریکایی، 1 نفر به دلیل خوردن غذای آلوده بیمار می‌شود. خوردن یا نوشیدن چیزهای ناایمن، مانند شیر غیرپاستوریزه، گوشت یا تخم‌مرغ نیم‌پز، یا میوه‌ها و سبزیجات خام که با مدفوع حیوان بیمار، آلوده شده‌اند. غذای آلوده می‌تواند باعث بیماری در افراد و حیوانات از جمله حیوانات خانگی شود.
- از طریق آب: نوشیدن یا تماس با آبی که با مدفوع حیوان بیمار، آلوده شده است.
چه کسانی در خطر ابتلا به بیماریهای جدی ناشی از بیماریهای مشترک بین انسان و دام هستند؟
هر کسی می‌تواند از یک بیماری مشترک بین انسان و دام بیمار شود، از جمله افراد سالم. با این حال، برخی از افراد بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند و باید اقداماتی را برای محافظت از خود یا اعضای خانواده انجام دهند.
این افراد بیشتر از سایرین در اثر ابتلا به برخی بیماری‌ها دچار بیماری وخیم‌تر می‌شوند و حتی ممکن است سبب مرگ و میر در این افراد شود. این گروه از افراد عبارتند از:
- کودکان کمتر از 5 سال
- بزرگسالان بالای 65 سال
- افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند
- زنان حامله
برای محافظت از خود و خانواده خود در برابر بیماریهای مشترک بین انسان و دام چه کاری می‌توان انجام داد؟
افراد می‌توانند در بسیاری از مکان‌ها با حیوانات در تماس باشند، مثل درون خانه و خارج از خانه، در مکان‌هایی مانند باغ‌وحش‌ها، نمایشگاه‌ها و… حشرات مانند پشه و کک و کنه شب و روز مردم و حیوانات را نیش می‌زنند. خوشبختانه، کارهایی وجود دارد که می‌توانید برای محافظت از خود و خانواده خود در برابر بیماریهای مشترک بین انسان و دام انجام دهید.
- دست‌هایتان را تمیز نگه دارید. شستن دست‌ها بلافاصله پس از قرار گرفتن در اطراف حیوانات، حتی اگر به هیچ حیوانی دست نزده‌اید، یکی از مهمترین اقداماتی است که می‌توانید برای جلوگیری از بیمار شدن و انتشار میکروب‌ها به دیگران انجام دهید.
- همیشه پس از قرار گرفتن در اطراف حیوانات دست‌های خود را بشویید، حتی اگر به حیوانات دست نزده‌اید.
- بسیاری از میکروب‌ها با عدم شستشوی صحیح دست‌ها با صابون و آب تمیز و جاری منتقل می‌شوند.
- اگر آب و صابون به راحتی در دسترس نیست، می‌توانید از یک ضدعفونی‌کننده دست مبتنی بر الکل که حداقل 60 درصد الکل دارد استفاده کنید.
- از آنجایی که ضدعفونی‌کننده‌های دست همه انواع میکروب‌ها را از بین نمی‌برند، مهم است که در صورت وجود، دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
- از نیش پشه، کنه و کک جلوگیری کنید.
- درباره روش‌های نگهداری ایمن غذا، خواه برای خودتان یا خانواده‌تان، حیوان خانگی‌تان یا سایر حیوانات بیشتر بدانید.
- از بیماریهای مشترک بین انسان و دام هم در خانه، هم در خارج از خانه (مانند باغ وحش‌ها و یا نوازش حیوانات) و در هنگام سفر، آگاه باشید.
- از نیش و گازگرفتگی حیوانات خودداری کنید.
توصیه‌هایی جهت مقابله با هاری و سایر بیماریهای زئونوز، برای افرادی که با حیوانات بیشتر از سایر افراد در ارتباطند:
- حیوان خانگی خود را واکسینه کنید: این یک تصور اشتباه است که حیوانات خانگی نیازی به واکسیناسیون هاری ندارند. مطمئن شوید که گربه یا سگ شما به طور کامل واکسینه می‌شوند. برای ایمنی همه افراد، همیشه برنامه واکسیناسیون آنها را به روز نگه دارید.
- خودتان را واکسینه کنید: اگر شما به دلیل شرایط شغلی و زندگی، در معرض خطر بالایی برای ابتلا به هاری هستید، مانند دامپزشکان یا مراقبان حیوانات، مطمئن شوید که نکات ایمنی را رعایت می‌کنید. با دریافت واکسن هاری قبل از قرار گرفتن در معرض این بیماری، از خود و دیگران محافظت کنید.
