دوران بارداری، تغییرات زیادی در بدن مادر ایجاد می‌کند. اما مشکلات قلبی دوران بارداری نسبت به سایر عوارض آن، اهمیت بیشتری دارند. منظور از بیماریهای قلبی حاملگی، بیماریهایی هستند که می‌توانند از قبل از این دوران وجود داشته باشند، یا در طول دوران بارداری ایجاد گردند. در هر حال، بررسی وضعیت قلب و عروق در مادران باردار، از اهمیت بسیاری برخوردار است.
به‌طور کلی، تعداد تپش قلب در دوران بارداری، افزایش پیدا می‌کند؛ زیرا با رشد جنین، لازم است ضربان قلب بیشتر شود، تا اکسیژن‌رسانی و تغذیه او به‌خوبی انجام گیرد. از این رو، احساس تنگی نفس، خستگی، سرگیجه و تپش قلب ممکن است؛ باعث ناراحتی مادر شود. این علائم، به خودی خود طبیعی بوده و جای نگرانی نیست؛ اما اگر ناشی از بیماریهای قلبی دوران بارداری باشند؛ پیگیری آن‌ها ضرورت دارد.
تحقیقات جهانی گسترده‌ای درباره میزان شیوع بیماری های دوره بارداری انجام شده است. آمارهای جهانی چنین نشان می‌دهند که بیماریهای قلبی حین بارداری نادر هستند و از حیث شیوع، آمارها بین 0.3 تا 3.5 درصد شیوع را نشان می‌دهند.
منظور از مشکلات قلبی دوران بارداری چیست؟
مشکلات قلبی دوران بارداری به ناراحتی‌های قلبی مربوط می‌شود، که مادر در دوران بارداری با آن‌ها روبرو است. در حالت کلی، بیماریهای قلبی حاملگی در دو گروه اصلی، دسته‌بندی می‌شوند که در ادامه نام می‌بریم.
بیماریهای قلبی دوران بارداری که از قبل وجود داشته‌اند
بیماری‌ها می‌توانند، انواع نارسایی‌های قلب و عروق باشند، که از قبل از بارداری ایجاد شده‌اند. حتی ممکن است مادر پیش از بارداری، عمل قلب انجام داده باشد و بارداری بعد از عمل جراحی قلب را پشت سر بگذارد. ممکن است شرایط به گونه‌ای باشد، که بدون هیچ‌گونه خطری، بارداری خود را پشت سر بگذارد؛ اما این امکان نیز وجود دارد، که دوران بارداری بر مشکلات و بیماریهای قلب و عروق مادر تاثیر بگذارد. در چنین مواردی، ممکن است مادر بارداری پرخطری داشته باشد، که نیاز به مراقبت‌های ویژه دارد.
بیماریهایی که در طول بارداری بروز می‌کنند
گروه دوم، بیماریهایی هستند که در زمان بارداری ایجاد می‌گردند. این‌گونه بیماریهای قلبی دوران بارداری نیز، می‌توانند بی‌ضرر یا خطرناک باشند. بهتر است با مشاهده علائم این‌گونه بیماری‌ها، حتما با پزشک متخصص در تماس باشید.
بسیاری از افراد، بدون آنکه مشکلات قلبی دوران بارداری را تجربه کنند؛ بچه سالمی به دنیا می‌آورند؛ اما در برخی دیگر، وجود بیماریهای قلبی دوران بارداری، باعث بروز عوارض جدی می‌گردد. پیگیری علائم و نشانه‌های انواع بیماریهای قلبی، به حفظ سلامت مادر و جنین کمک خواهد کرد. این مساله، حتی می‌تواند بر حفظ سلامت قلب بعد از دوران بارداری نیز، تاثیر بگذارد.
انواع بیماریهای قلبی دوران بارداری کدامند؟
پیش از این اشاره کردیم، که مشکلات قلبی دوران بارداری می‌توانند، به قبل یا حین حاملگی مربوط شوند. هر یک از این‌گونه مشکلات در نوع خود، می‌توانند عوارضی را برای مادر یا جنین ایجاد نمایند. برخی از مهم‌ترین بیماریهای قلبی حاملگی، که از قبل ممکن است وجود داشته باشند؛ عبارتند از:
- بیماریهای قلبی مادرزادی که از زمان تولد مادر، با وی همراه بوده است. علائم این بیماری‌ها می‌توانند خفیف یا جدی باشند.
- کاردیومیوپاتی، که می‌تواند عوارض جدی در دوران بارداری ایجاد کند؛ عوارض ناشی از کاردیومیوپاتی در دوران بارداری، به شدت و نوع این عارضه بستگی دارد.
- بیماریهای دریچه قلب، که انواع متعددی داشته و در طول زندگی می‌توانند ایجاد گردند؛ نارسایی دریچه آئورت، افتادگی دریچه میترال، نارسایی دریچه میترال و تنگی دریچه میترال، از نمونه‌های این نوع مشکلات قلبی دوران بارداری، محسوب می‌شوند.
- بیماری آئورت یا آئورتوپاتی، که معمولا به سندروم‌های ژنتیکی مربوط می‌شود.
گروه دیگری از بیماری‌ها هستند، که در طول دوران حاملگی به وجود می‌آیند. توجه به علائم این‌گونه بیماری‌ها نیز، برای حفظ سلامت مادر و جنین بسیار مهم است. برخی از مهم‌ترین بیماریهای قلبی دوران بارداری، که در حین حاملگی ایجاد می‌شوند؛ عبارتند از:
- فشار خون بالا که می‌تواند، به صورت فشار خون بارداری، پره اکلامپسی، فشار خون مزمن و فشار خون مزمن همراه با پره اکلامپسی، ظاهر گردد.
- دیابت بارداری که معمولا از هفته بیستم بارداری به وجود می‌آید؛ کنترل این اختلال برای حفظ سلامت مادر و جنین، اهمیت زیادی دارد.
- انواع آریتمی‌ها، که به شکل «ضربان قلب نابجا» و «تاکی کاردی فوق بطنی» بروز می‌کنند. برخی از آریتمی‌ها نیاز به درمان دارند و برخی دیگر، خطری برای مادر و جنین در پی ندارند.
- «دایسکشن خود به خودی عروق کرونر» که با پارگی یک یا چند شریان خون‌رسانی به قلب همراه است؛ این اختلال، از بیماریهای نادر ولی خطرناک قلب به حساب می‌آید.
- «ایسکمی میوکارد» که معمولا باعث حمله قلبی و آنژین پایدار یا ناپایدار می‌شود. این نوع مشکلات قلبی دوران بارداری، مانع از دریافت خون کافی در قلب خواهد شد.
- «کاردیومیوپاتی حین زایمان» که نوعی نارسایی قلبی در اواخر دوران بارداری یا پس از زایمان است. با این بیماری، خون‌رسانی به اندام‌ها و اعضای حیاتی بدن، دچار اختلال می‌شود.
- تشکیل لخته در وریدها (ترومبوز وریدهای عمقی) و آمبولی ریه، که در دوران بارداری محتمل‌تر بوده (4 تا 5 برابر) و می‌تواند، خطرات جانی برای مادر در پی داشته باشد.
درمان مشکلات قلبی دوران بارداری چگونه است؟
مصرف داروهای قلبی در حاملگی، می‌توانند بر سلامت جنین تاثیرگذار باشند. با این حال، فواید این داروها برای رفع مشکلات قلبی در دوران بارداری، بسیار بیشتر از مضرات آن‌ها خواهد بود. به این ترتیب، پزشک متخصص بر اساس وضعیت بیماری مادر، بهترین دارو را با مناسب‌ترین دوز تجویز خواهد کرد. دقت کنید که دارو باید، دقیقا بر اساس دستور پزشک مصرف شود. به‌هیچ‌عنوان نباید، مصرف داروهای قلبی در حاملگی را خودسرانه قطع کرده یا دوز آن را تغییر دهید.
داروهای غیرایمن برای دوران بارداری
ممکن است شما از قبل بارداری، داروهایی را مصرف کنید. لازم است به محض شروع دوران بارداری، نوع داروی مصرفی خود را به پزشک گزارش دهید؛ زیرا مصرف برخی داروهای قلب و عروق برای بانوان باردار ایمن نیستند، که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین؛
- مهارکننده‌های ACE؛
- داروهای ضدانعقاد مانند «وارفارین»؛
- داروهای مختص فشار خون ریوی، مانند «ریوسیگوات» و «بوسنتان»؛
- «آنتاگونیست‌های آلدوسترون».
پیشگیری از عوارض بارداری در بیماران قلبی چگونه است؟
غیر از روش‌های درمانی پزشکی، رعایت برخی مراقبت‌ها به کاهش علائم مشکلات قلبی دوران بارداری کمک می‌کند. در واقع، مواردی مانند اصلاح سبک زندگی، می‌توانند عوارض بارداری در بیماران قلبی را، کاهش دهند. برخی از مراقبت‌هایی، که برای کنترل بیماریهای قلبی حاملگی به کار می‌روند؛ عبارتند از:
- مراجعه حضوری به پزشک متخصص، در بازه‌های زمانی منظم؛
- بررسی عملکرد قلب با آزمایش‌های منظم، مانند اکوکاردیوگرافی؛
- از بین بردن اضافه وزن؛
- دوری از استرس و تنش؛
- شرکت در کلاس‌های یوگا، برای کاهش استرس دوران بارداری؛
- استفاده از یک رژیم غذایی سالم و مقوی، با مقادیر محدود سدیم و قند و بدون چربی‌های اشباع و ترانس؛
- انجام ورزش‌های بی‌خطر بر اساس نظر و تایید پزشک.
تشخیص بیماریهای قلبی در بارداری چگونه است؟
علائم و نشانه‌های مربوط به مشکلات قلبی دوران بارداری، معمولا بعد از هفته بیستم حاملگی ظاهر می‌شوند. علائم مربوط به بیماریهای قلبی حاملگی، بسیار شبیه به تغییرات مربوط به دوران بارداری هستند؛ برای مثال، علائم زیر در زنان باردار بدون مشکلات قلبی نیز، مشاهده می‌شوند:
- احساس خستگی شدید؛
- تنگی نفس؛
- تکرر ادرار؛
- ایجاد ورم در پاها و مچ پاها.
این علائم در دوران بارداری، بدون ضرر هستند؛ اما در هفته 20 بارداری به بعد، اگر با مشکلات زیر همراه گردند؛ می‌توانند نشانه‌ای از بیماریهای قلبی دوران بارداری تلقی گردند:
- انجام کارهای روزمره برای مادر دشوار شود؛
- حتی در هنگام استراحت نیز، احساس تنگی نفس وجود داشته باشد؛
- وجود تنگی نفسی، که باعث بیدار شدن مادر در طول شب می‌شود؛
- وجود برخی علائم غیرطبیعی در دوران بارداری؛ مانند تاری دید، درد قفسه سینه، غش کردن یا سنکوپ، ضربان قلب سریع یا تاکی کاردی و احساس تپش قلبی که بیش از ۳۰ ثانیه طول بکشد.
به محض مشاهده علائم یاد شده، باید حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. معمولا برای تشخیص مشکلات قلبی دوران بارداری، انجام برخی آزمایش‌های تشخیصی و تخصصی لازم است؛ برای مثال، اکو کاردیوگرافی و نوار قلب، به پزشک کمک می‌کند تا وضعیت سلامت قلب مادر را، بررسی نماید. برای کنترل مشکلات قلبی دوران بارداری، مادر باید در دوره‌های منظم، اکوکاردیوگرافی و نوار قلب را انجام دهد.
اقدامات قبل از بارداری در بیماران قلبی
یکی از اقداماتی، که برای کاهش یا کنترل مشکلات قلبی دوران بارداری توصیه می‌شود؛ رعایت مراقبت‌ها برای آغاز بارداری است. بانوان مبتلا به بیماریهای قلب و عروق، باید قبل از اقدام برای بارداری، به یک متخصص قلب مراجعه نمایند. همچنین یک متخصص زنان و زایمان نیز، باید در جریان نتیجه ملاقات‌های فرد با پزشک متخصص قلب، قرار گیرد. ممکن است لازم باشد؛ یک مراقب بهداشتی در طول دوران بارداری، از مادر مراقبت کند. تصمیم‌گیری دراین‌باره، به عهده متخصص زنان و زایمان و متخصص قلب و عروق است.
مراقبت‌های قبل از بارداری
قبل از بارداری فرد، پزشک باید معاینات قلبی را به‌طور کامل انجام دهد. این کار به پزشک کمک می‌کند، تا سلامت قلب وی را بررسی نماید. چنانچه تجربه بارداری داشته‌اید؛ باید پرخطر یا بی‌خطر بودن حاملگی و مشکلات قلبی دوران بارداری قبلی خود را، با پزشک در میان بگذارید. در صورت حاملگی ناخواسته نیز، در اسرع وقت به متخصص قلب و عروق مراجعه کنید.
برخی از داروهایی، که در زمان غیر بارداری برای درمان بیماریهای قلبی مصرف می‌شوند؛ برای دوران بارداری ممنوع هستند. در چنین مواردی، پزشک درباره نوع دارو و میزان دوز مصرفی آن، تصمیم می‌گیرد.
بهترین پزشک متخصص برای مراقبت‌های قلبی دوران بارداری
برای کنترل بیماریهای قلبی دوران بارداری، لازم است؛ همواره با پزشک متخصص قلب و عروق در ارتباط باشید. دکتر علیرضا قویدل یکی از بهترین جراحان قلب در تهران هستند. بنابراین برای انجام معاینات و مراقبت‌های قبل از بارداری، و بررسی بیماریهای قلبی حاملگی، می‌توانید با ایشان مشورت کنید.
همچنین تجربه و دانش دکتر قویدل به شما کمک می‌کند، تا مشکلات قلبی دوران بارداری را به‌خوبی مدیریت نمایید. برای دریافت نوبت می‌توانید به قسمت نوبت دهی، در همین سایت مراجعه نمایید. همچنین اطلاعات تماس با دکتر علیرضا قویدل، در سربرگ تماس با دکتر درج شده‌اند.
منابع
https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17068-heart-disease–pregnancy
https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/pregnancy-week-by-week/in-depth/pregnancy/art-20045977
