یکی از سوالات بسیار مهم و رایجی که خانم‌های با سابقه جراحی قلب می‌پرسند، این است که آیا من می‌توانم باردار شوم یا خیر؟ در چه صورتی، امکان بارداری بعد از عمل جراحی قلب، وجود دارد؟ در پاسخ باید گفت که بله. اغلب بیماران، بعد از عمل جراحی قلب باز، می‌توانند باردار شوند؛ با این شرط که قبل از بارداری، حتما با پزشکان معالج خود، یعنی متخصص زنان و جراح قلب، مشورت نموده و بعد از آن، اقدام به بارداری داشته باشند.
در اصل، قبل از بارداری، فرد باید حتما از نظر وجود نارسایی قلبی، معاینه شده و وضعیت بیمار، از طریق اکوکاردیوگرافی، بررسی گردد. در صورت عدم ابتلا به نارسایی قلبی، نداشتن دریچه مصنوعی مکانیکی، عدم مصرف وارفارین و نداشتن شرایط بحرانی قبل و بعد از عمل جراحی باز یا کم تهاجمی، منعی برای بارداری وجود ندارد.
اما اگر فرد به هر علتی، از وارفارین استفاده می‌کند، باید مراقبت‌های لازم را برای حاملگی بعد از عمل قلب، انجام دهد. معمولا در سنین باروری خانم‌ها، تنها علت مصرف وارفارین، وجود دریچه مکانیکی در قلب است. اگر دریچه مکانیکی یا دریچه فلزی دارید، امکان بروز برخی مشکلات وجود دارد. برای مثال، میزان سقط جنین در این بانوان، بیشتر از افراد عادی است. همچنین، ممکن است ناهنجاری‌هایی در جنین ایجاد گردند؛ که این مساله به دوز وارفارین نیز بستگی دارد. هر چند این مساله برای همه افراد صدق نکرده و بسیاری از بانوان، دوران بارداری بعد از عمل جراحی قلب را بدون نگرانی طی می‌کنند.
خطرات بارداری برای بیماران قلبی چیست؟
در حالت کلی، بارداری باعث می‌شود تا عملکرد ماهیچه قلب و عروق خونی، بیشتر از قبل شود؛ زیرا در دوران بارداری، جنین از خون مادر تغذیه کرده و بر همین اساس، حجم خون بدن در حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد، افزایش پیدا می‌کند. به این ترتیب، قلب باید در هر دقیقه، حجم خون بیشتری را پمپاژ کند، که این موضوع مستلزم افزایش ضربان قلب است.
خطرات بارداری برای بیماران قلبی، به نوع اختلالاتی که مادر به آن‌ها مبتلا است، و شدت آن‌ها بستگی خواهد داشت؛ که در ادامه به برخی از این بیماری‌ها اشاره می‌کنیم.
- انواع آریتمی قلبی؛ که باعث می‌شوند قلب، خیلی سریع، خیلی آهسته یا با ریتم غیر معمول، تپش داشته باشد. اختلال در ضربان قلب می‌تواند باعث لخته شدن و در نهایت، نارسایی قلبی و سکته شود.
- مشکلات دریچه‌ای قلب؛ نقص در دریچه‌های قلبی، می‌تواند عوارض بارداری را افزایش دهد. زیرا جریان خون در بارداری شدیدتر است و عملکرد غیر صحیح دریچه‌های قلب، مشکل ساز خواهد بود. استفاده از دریچه مصنوعی قلب نیز، ممکن است مشکلاتی را برای بارداری بعد از عمل جراحی قلب به وجود آورد.
- نارسایی احتقانی قلب؛ نارسایی قلبی، اجازه پمپاژ صحیح را به ماهیچه قلب نمی‌دهد. با توجه به افزایش حجم خون در دوران بارداری، ممکن است این گونه نارسایی‌ها تشدید گردند.
- نقص‌های مادرزادی قلب؛ بانوانی که از زمان تولد، دچار نقص‌ها یا بیماری‌های مادرزادی قلب (CHD) بوده‌اند، ممکن است این گونه نقص‌ها را از طریق ژن‌ها به کودک خود نیز انتقال دهند. از طرفی، امکان مشکلات قلبی در دوران بارداری و زایمان زودرس نیز وجود دارد.
آیا بعد از جراحی قلب امکان بارداری وجود دارد؛ خطرات بارداری بعد از جراحی قلب
بر اساس نظر دکتر علیرضا قویدل، یکی از بهترین جراحان قلب در تهران، در صورتی که فرد هیچ گونه نارسایی قلبی نداشته و از دریچه مصنوعی مکانیکی استفاده نکند، به راحتی می‌تواند تحت نظر متخصص زنان و پزشک متخصص قلب و عروق، دوران بارداری خود را پشت سر بگذارد. همچنین، اگر در هنگام عمل قلب، هیچ مشکل خاصی چه در دوران قبل از عمل و چه در دوران بعد از عمل قلب (جراحی باز یا عمل کم تهاجمی)، برای مادر به وجود نیامده باشد، امکان بارداری بعد از عمل جراحی قلب وجود دارد.
اما مسلما حاملگی بعد از عمل قلب، نیاز به مراقبت‌هایی دارد تا احتمال بروز هر گونه خطر، به حداقل برسد. برای مثال، پزشک معالج باید بر اساس نتیجه اکوکاردیوگرافی، وضعیت سلامت قلب شما را ارزیابی کند. انجام معاینات مختلف، به او کمک می‌کند تا وجود هر نوع نارسایی قلبی را بررسی کرده و در صورت نیاز، درمان‌های تخصصی را تعیین نماید.
خطرات دریچه مصنوعی مکانیکی قلب برای بارداری
برای کسانی که از دریچه مصنوعی قلب استفاده می‌کنند، بارداری بعد از عمل جراحی قلب، حساسیت بیشتری دارد؛ زیرا معمولا این گونه مادران، به علت مصرف وارفارین، با احتمال بیشتری در معرض خطر سقط جنین قرار می‌گیرند. همچنین، استفاده از دریچه‌های مکانیکی و فلزی قلب، می‌تواند باعث بروز ناهنجاری‌های مادرزادی در جنین شود. البته توجه به این نکته لازم است که اگر تحت نظر پزشک متخصص، اقدام به بارداری کرده و در دوران بارداری خود به توصیه‌های او توجه داشته باشید، قطعا احتمال بروز خطر کمتر خواهد بود.
تاثیر داروهای بعد از عمل قلب بر بارداری
بسیاری از بیماران بعد از عمل قلب باز، ناچار به مصرف وارفارین هستند. یکی از مشکلات بارداری بعد از عمل جراحی قلب، به همین موضوع مربوط است. در اصل، دوز مصرف وارفارین اهمیت بسیاری دارد و می‌تواند سلامت جنین را به خطر اندازد.
اگر مصرف وارفارین، هر روز کمتر از یک قرص، یعنی کمتر از ۵ میلی‌گرم باشد، غالبا اتفاقی نمی‌افتد. اما برای بیمارانی که روزانه بیشتر از یک قرص وارفارین (یک و نیم یا یک و یک چهارم قرص) مصرف می‌کنند، احتمال بروز خطر در دوران حاملگی بعد از عمل قلب، بیشتر است. در چنین شرایطی، پزشک معالج باید تغییراتی را در برنامه دارویی بیمار اعمال نماید.
خوشبختانه در حال حاضر، در مراکز دانشگاهی و همچنین کلینیک‌های باروری، درباره این گونه مراقبت‌های قبل از بارداری، به بانوان آموزش‌های لازم داده می‌شود. همین موضوع کمک می‌کند تا فرد، بارداری بعد از عمل جراحی قلب را با نگرانی کمتری طی کند. لازم است اشاره کنیم که بسیاری از بیماران، علی رغم دریچه مکانیکی و مصنوعی، و حتی با وجود مصرف وارفارین، بدون نگرانی دوران بارداری خود را پشت سر گذاشته و فرزندان سالمی را به دنیا می‌آورند.
مراقبت‌های هنگام بارداری بعد از عمل قلب
در دوران بارداری بعد از جراحی قلب، لازم است بیمار در بازه‌های زمانی مشخص، با پزشک متخصص ملاقات حضوری داشته باشد. این مساله، به طور خاص، برای افرادی که شرایط پرخطر دارند، اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. نظارت پزشک متخصص بر وضعیت مادر و جنین، به آن‌ها کمک می‌کند تا از این دوران، با موفقیت و سلامت کامل عبور کنند.
در معاینات حین بارداری، پزشک باید وزن و فشار خون مادر را به طور مرتب اندازه‌گیری کند. همچنین، با بررسی نتیجه آزمایش خون و ادرار، سطح سلامت مادر ارزیابی خواهد شد. برای افرادی که شرایط پرخطر دارند، در عمده موارد، باید اکوکاردیوگرافی و الکتروکاردیوگرام به صورت منظم و دوره‌ای انجام گیرند، تا پزشک متخصص قلب و عروق، بتواند وضعیت سلامت قلب بیمار را بررسی نماید.
امکان انتقال بیماری قلبی از مادر به فرزند
یکی از فاکتورهای خطر بیماری‌های مادرزادی قلب، ژنتیک و وراثت است. در واقع، فرزندان مادرانی که به نقص‌های قلبی مادرزادی مبتلا بوده‌اند، در مقایسه با فرزندان مادران سالم، حدود ۵ برابر، بیشتر در معرض خطر ابتلا به CHD هستند. بنابراین، امکان انتقال بیماری قلبی از مادر به فرزند وجود دارد؛ اما این مساله، در دوران بارداری و با انجام سونوگرافی‌های منظم و معاینات قلبی، شامل اکوکاردیوگرافی و الکتروکاردیوگرام، قابل بررسی خواهد بود. پس از تولد، ممکن است انجام جراحی بیماری های مادرزادی قلب برای درمان کودک، توصیه گردد.
در بارداری بعد از عمل جراحی قلب، در صورت وجود بیماری‌های قلبی و نارسایی قلبی شدید در جنین، پزشک متخصص تصمیمات مناسبی را اتخاذ خواهد کرد.
چگونه می‌توان از سلامت جنین مطمئن شد؟
مراقبان بهداشتی شما در طول دوران بارداری، وضعیت جنین را ارزیابی خواهند کرد. آن‌ها با کمک نتایج سونوگرافی، رشد جنین را بررسی کرده و سلامت قلب او را چک می‌کنند. این گونه معاینات تا بعد از تولد کودک نیز ادامه پیدا می‌کند، تا در صورت بروز هر گونه بیماری قلبی یا نارسایی، تصمیمات درمانی اتخاذ گردند.
چگونه می‌توان بارداری کم خطری داشت؟
اگر چه بارداری بعد از عمل جراحی قلب زیر نظر پزشک متخصص، می‌تواند ایمن باشد، اما رعایت برخی مراقبت‌ها در این دوران، به شما کمک می‌کند تا عوارض حاملگی بعد از عمل قلب را کاهش دهید. از جمله این مراقبت‌ها، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- مراقبت‌ها و قرارهای قبل از زایمان را فراموش نکنید.
- داروهای خود را طبق دستور پزشک مصرف نمایید.
- استراحت کافی داشته باشید.
- از فعالیت‌های شدید پرهیز کنید.
- مراقب افزایش وزن خود باشید.
- از استرس و اضطراب دوری کنید.
- مدیتیشن و قدم زدن در طبیعت را تجربه کنید.
- از مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر پرهیز کنید.
- تا حد امکان از مصرف کافئین دوری کنید.
مشورت با پزشک در مورد بارداری بعد از عمل جراحی قلب
اصلی‌ترین مساله‌ای که باید شما برای بارداری بعد از عمل جراحی قلب در نظر داشته باشید، مشورت با یک متخصص یا جراح قلب حرفه‌ای و مجرب است. در واقع، پزشک متخصص باید با استفاده از آزمایش‌های متعدد وضعیت سلامت شما را بررسی کرده، و اجازه بارداری شما را صادر نماید. چنانچه بارداری ناخواسته‌ای داشته باشید هم، باید بلافاصله با پزشک خود در میان بگذارید.
مهم‌ترین تصمیمی که پزشک متخصص، باید قبل از بارداری، برای بیمار خود بگیرد، تغییر مقدار دوز وارفارین است. زیرا دوزهای بالا از این دارو می‌توانند سلامت جنین را به خطر اندازند. تجربه پزشک متخصص شما، در طی کردن مسیر بارداری، به شدت تاثیرگذار است. بنابراین، حتما باید یک پزشک مجرب را انتخاب نمایید. دکتر علیرضا قویدل، یکی از بهترین جراحان قلب تهران هستند، که می‌توانند در این زمینه، مشاوره‌های لازم را به شما ارائه دهند.
کلام آخر
بارداری بعد از عمل جراحی قلب باز، در اکثر مواقع، هیچ گونه مشکلی برای مادر و جنین ایجاد نمی‌کند. حتی اگر دریچه قلبی مصنوعی دارید یا به هر دلیلی، وارفارین مصرف می‌کنید، می‌توانید باردار شوید؛ اما در طول بارداری، حتما باید مراقبت‌هایی را انجام دهید.
شما باید به پزشک خود مراجعه کرده و نکات لازم را از قبل از بارداری رعایت نمایید، تا بارداری سالمی را پشت سر بگذارید. در حقیقت، وجود دریچه مکانیکی در بدن شما، منعی برای زندگی سالم با کیفیت نیست؛ اما حتما باید مراقب سلامتی خود و جنین باشید.
