بیماری عروق محیطی چیست؟

یکی از اختلالات سیستم گردش خون، که در اثر باریک شدن، انسداد یا اسپاسم در رگ خونی، به وجود می‌آید، بیماری عروق محیطی (Peripheral Vascular disease) نام دارد. البته این بیماری را ممکن است، تحت عنوان بیماری شریان محیطی نیز معرفی کنند. تنگی شریان محیطی، در اثر تجمع پلاک بر روی سطح داخلی دیواره شریان، ایجاد می‌گردد. در واقع، ایجاد پلاک و به تبع آن، تشکیل لخته‌های خون در دیواره‌های سرخرگ، باعث باریک شدن یا انسداد عروق خونی می‌شود؛ در نتیجه، اکسیژن و مواد مغذی، به اندازه کافی، به بافت‌های بدن نمی‌رسد.

بیماری تنگی رگ‌های خونی خارج از قلب، می‌تواند عروق مختلف بدن، از جمله سیاهرگ‌ها، شریان‌ها و رگ‌های لنفاوی را تحت تاثیر قرار داده، و در خونرسانی به مغز و پاها اختلال ایجاد نماید. اما، در حالت کلی، بیماری عروق محیطی، بیشترین تاثیر را بر پاها خواهد داشت. در ادامه این مطلب، توضیحات بیشتری درباره تنگی شریان محیطی یا PAD ارائه می‌دهیم.

عروق محیطی کجاست؟

تمامی عروق خونی که در خارج از قلب، وظیفه خونرسانی به همه اندام‌های بدن را بر عهده دارند، در سیستم عروق محیطی قرار می‌گیرند. عروق محیطی، از آئورت و شاخه‌های آن تشکیل می‌شود، که این شاخه‌ها شامل موارد زیر هستند:

• شریان‌ها یا سرخرگ ها
• مویرگ‌ها
• سیاهرگ‌ها و وریدهایی که وظیفه انتقال خون به قلب را بر عهده دارند

شریان چیست؛ رگ شریانی کجاست؟

بیماری عروق محیطی، در شریان‌ها ایجاد می‌شود؛ به همین دلیل به این اختلال، بیماری شریان محیطی (PVD) نیز می‌گویند. حال باید دید که شریان چیست و رگ شریانی کجاست.

شریان که در اصطلاح آن را تحت عنوان سرخرگ نیز می‌شناسیم، اصلی‌ترین نقش را در تغذیه و خونرسانی به اندام‌ها بر عهده دارند. فشار خون در سرخرگ‌ها زیاد است؛ به همین دلیل، ساختار کاملا منعطفی دارد تا بتواند فشار خون را تحمل کرده و ثابت نگه دارد. همچنین، در ساختار شریان‌ها، ماده منعطفی تحت عنوان الاستین به کار رفته، که باعث می‌شود قطر سرخرگ، به راحتی افزایش یا کاهش پیدا کند. البته با رسیدن سرخرگ به یکی از اندام‌های حیاتی بدن، به عروق کوچک‌تر با انعطاف پذیری کمتر تقسیم بندی می‌گردد. خون عبوری از این رگ‌های کوچکتر، فشار و سرعت کمتری دارد. آئورت و شریان‌های ریوی، نزدیک‌ترین شریان‌ها به قلب هستند، که بیشترین انعطاف را دارند.

وازودیلاتاسیون عروق محیطی چیست؟

وازودیلاتاسیون عروق محیطی، عبارت است از اتساع عروق یا گشاد شدن رگ‌های خونی بدن، که برای بهبود سطح اکسیژن یا پایین آوردن دمای بدن، رخ می‌دهد. این فرایند، در حالت طبیعی وجود دارد؛ حتی برخی از پزشکان، برای بهبود بیماری‌های فشار خون بالا و کنترل شرایط قلب و عروق، از داروهایی استفاده می‌کنند، که باعث گشادی رگ‌ها می‌شوند. با این حال، اتساع عروق همیشه مفید نیست؛ زیرا وازودیلاتاسیون عروق محیطی، می‌تواند باعث تشدید بیماری‌هایی مانند فشار خون پایین و بیماری‌های التهابی مزمن گردد.

بیماری شریان محیطی چیست؟

سرخرگ‌ها یا همان شریان‌ها، به شکل لوله‌های توخالی هستند، که سطح روی دیواره آن‌ها کاملا صاف است تا از لخته شدن خون جلوگیری کنند. ضمن اینکه، پوشش داخلی سرخرگ و منعطف بودن دیواره‌های آن، کمک می‌کنند تا فشار خون، ثابت باقی بماند. هر گاه انواع چربی، کلسترول و سایر مواد، بر روی دیواره داخلی سرخرگ، به صورت پلاک رسوب کنند، زمینه برای ابتلا به بیماری عروق محیطی فراهم می‌گردد. این فرایند به آرامی انجام می‌گیرد، و قطر شریان را به تدریج کاهش می‌دهد؛ تنگی رگ‌های خونی خارج از قلب را آترواسکلروز نیز می‌نامند.

بیماری عروق محیطی (PVD)

رسوباتی که بر روی دیواره شریان جمع می‌شوند، از بیرون سخت و در داخل نرم هستند. در صورتی که سطح خارجی این رسوبات، دچار ترک خوردگی شوند، امکان لخته شدن خون توسط پلاکت‌ها، فراهم می‌گردد. لخته‌هایی که در اطراف پلاک تشکیل می‌شوند، باعث تنگی یا انسداد رگ‌های خونی خارج از قلب خواهند شد.

با توجه به اینکه پلاک یا خون لخته شده، نمی‌تواند حرکت کرده و به اندام دیگر وارد شود، بنابراین مسیر را مسدود کرده، و خون رسانی بافت‌های میزبان را مختل می‌کند؛ این حالت، در موارد شدید، باعث آسیب یا مرگ بافت‌های مجاور با محل انسداد، می‌گردد. این مشکل، عمدتا در انگشتان پا و بافت‌های پا رخ می‌دهد، و تحت عنوان بیماری عروق محیطی یا بیماری PVD، شناخته می‌شود.

علائم بیماری شریان محیطی چیست؟

افرادی که به بیماری عروق محیطی مبتلا می‌شوند، علائم متعددی را تجربه می‌کنند. هر چند برخی از افراد، تا زمانی که تنگی رگ‌های خونی خارج از قلب آن‌ها به بالای ۵۰ درصد نرسد، متوجه علائم بیماری شریان محیطی نمی‌شوند.

در هر حال، اولین علامتی که برای بیماری عروق محیطی ظاهر می‌گردد، معمولا احساس درد، گرفتگی و ناراحتی در پاها و باسن است؛ به طوری که شخص، دچار لنگش شده و نمی‌تواند درست راه برود. این احساس درد، زمانی ظاهر می‌شود که فرد، در حال فعالیت یا ورزش باشد؛ پس از کمی استراحت این درد برطرف خواهد شد.

غیر از علائمی که در بالا گفته شد، در بیماران مبتلا به بیماری شریان محیطی، علائم زیر نیز ممکن است ظاهر گردند:

• سرد شدن پوست پاها
• احساس درد
• تشدید درد در هنگام فعالیت
• احساس سوزش و سردی اندام در هنگام شب
• کم رنگ شدن ته رنگ پوست ( کم رنگ شدن در مراحل ابتدایی و قرمز شدن در مراحل پیشرفته بیماری رخ می‌دهد.)
• عفونت‌های مکرری که بر روی پوست یا در بافت نرم پا به وجود می‌آیند؛ زخم پاها و انگشتان پا که درمان نمی‌شوند.

نکته‌ای که لازم است به آن اشاره کنیم این است، که گاهی افراد مبتلا به تنگی یا انسداد رگ‌های خونی خارج از قلب، در طول عمر خود دچار این اختلال می‌شوند؛ اما تا اواخر زندگی خود، علائم بیماری عروق محیطی را مشاهده نمی‌کنند.

در هر حال، لازم است در صورت مشاهده اولین علائم تنگی شریان محیطی، حتما موضوع را با یک جراح عروق در میان بگذارید. زیرا تشدید تنگی رگ‌های خونی خارج از قلب، می‌تواند در نهایت، عوارض جدی مانند حمله قلبی یا سکته مغزی را در پی داشته باشد؛ بنابراین باید در اولین فرصت، درمان آن آغاز گردد.

برای درمان بیماری PAD چه کنیم؟

اصلی‌ترین هدفی که در درمان بیماری عروق محیطی دنبال می‌شود، این است که با انجام اقداماتی پیشگیری کننده، خطر ابتلای بیمار به بیماری‌ها و نارسایی‌های قلب و عروق، کاهش یابد. ضمن اینکه درمان PAD می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کند. برای پیشگیری و درمان تنگی شریان محیطی، راه‌های متعددی وجود دارند، که معمولا از ترکیبی از آن‌ها استفاده می‌شود. در ادامه، به روش‌های درمان بیماری عروق محیطی اشاره می‌کنیم.

تغییر در سبک زندگی

برای آنکه بتوان بیماری PAD را درمان نمود، لازم است تغییراتی در سبک زندگی خود اعمال نمایید؛ از جمله:

• مصرف دخانیات را سریعا ترک کنید.
• از غذای مفید برای قلب و یک رژیم غذایی سالم و اصولی، کم کلسترول، عاری از چربی‌های مضر و بدون سدیم اضافه، استفاده کنید.
• ورزش را در برنامه روزانه خود بگنجانید؛ می‌توانید پیاده‌روی را تا زمانی که احساس درد در پاهای خود داشته باشید، ادامه دهید.
• بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا را تحت نظر پزشک، کنترل کنید.
• از موقعیت‌های استرس‌زا دور بمانید؛ برای کاهش استرس خود، یوگا، مدیتیشن و ورزش را جدی بگیرید.
• از پاهای خود مراقبت کنید، تا احتمال ابتلا به عفونت کاهش پیدا کند.

درمان دارویی برای بیماری عروق محیطی

غیر از مراقبت‌های یاد شده، لازم است بیمار، با کمک داروهای مناسب نیز تحت درمان قرار گیرد. معمولا پزشک متخصص قلب و عروق، داروهای ضد فشار خون و داروهای استاتین (برای کنترل فشار خون و کلسترول بالا) را تجویز می‌کند. همچنین، دیابت شما باید با استفاده از دارو با دوز مناسب، کنترل گردد.

مدیریت بیماری عروق محیطی از طریق استفاده از این داروها، می‌تواند عوامل خطر PAD را کاهش داده و از بروز سکته مغزی و حمله قلبی جلوگیری کند. ممکن است لازم باشد از آسپرین و پلاویکس استفاده کنید.

درمان بیماری شریان محیطی با جراحی

شدت بیماری عروق محیطی، در افراد مختلف فرق دارد. گاهی گرفتگی عروق چنان شدید است، که نیاز به جراحی در فرد احساس می‌شود. پزشک باید از روش مناسب استفاده کند، تا جریان خون بهبود یابد. درمان اندوواسکولار یا کم تهاجمی یا جراحی، روش ‌هایی هستند که در چنین شرایطی، انجام می‌گیرند. برخی از مهم‌ترین اقداماتی که به درمان تنگی شریان محیطی کمک می‌کنند، شامل موارد زیر هستند:

• آنژیوپلاستی
• استنت ها
• جراحی بای پس شریان محیطی

بهترین روش برای پیشگیری از بیماری شریان محیطی

همیشه پیشگیری از درمان بهتر است؛ بنابراین می‌توان با انجام برخی مراقبت‌ها، از ابتلا به بیماری عروق محیطی یا تشدید آن جلوگیری کرد. از مهم‌ترین اقداماتی که می‌توان برای پیشگیری از PAD انجام داد، می‌توان موارد زیر را نام برد:

• اضافه وزن خود را درمان کرده و وزن خود را کنترل کنید.
• مصرف الکل، مواد مخدر و تنباکو را کنار بگذارید.
• در رژیم غذایی خود، مقدار کافی میوه و سبزیجات تازه را بگنجانید؛ ضمن اینکه، غذاهای کم چرب و کم قند را مصرف کنید.
• روزانه حداقل ۳۰ دقیقه، با تایید پزشک خود، ورزش کنید.

در صورتی که با وجود این گونه مراقبت‌ها، علائمی مانند درد، بی‌حسی یا ضعف در پاها را تجربه کردید، حتما با پزشک خود در میان بگذارید؛ ممکن است به درمان‌های جدی‌تری نیاز داشته باشید.

برای درمان بیماری عروق محیطی به چه کسی مراجعه کنیم؟

پزشک یا جراح متخصص قلب و عروق تنها کسی است که می‌تواند برای درمان بیماری عروق محیطی، به شما کمک کند. البته تجربه و دانش پزشک متخصص، در میزان رضایت از درمان تاثیری بسزایی دارد. دکتر علیرضا قویدل یکی از مجرب‌ترین و معتبرترین جراحانی هستند که می‌توانند در این زمینه، به شما کمک کنند. چنانچه قصد ملاقات حضوری با دکتر قویدل را دارید، می‌توانید از قسمت تماس با دکتر نوبت خود را رزرو نمایید.

منابع:

1. https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/17357-peripheral-artery-disease-pad
2. https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/peripheral-vascular-disease
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470401/
4. https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/peripheral-artery-disease/symptoms-causes/syc-20350557
5. https://www.medicalnewstoday.com/articles/327402