یکی از اختلالات سیستم گردش خون، که در اثر باریک شدن، انسداد یا اسپاسم در رگ خونی، به وجود می‌آید، بیماری عروق محیطی (Peripheral Vascular disease) نام دارد. البته این بیماری را ممکن است، تحت عنوان بیماری شریان محیطی نیز معرفی کنند.
تنگی شریان محیطی، در اثر تجمع پلاک بر روی سطح داخلی دیواره شریان، ایجاد می‌گردد. در واقع، ایجاد پلاک و به تبع آن، تشکیل لخته‌های خون در دیواره‌های سرخرگ، باعث باریک شدن یا انسداد عروق خونی می‌شود؛ در نتیجه، اکسیژن و مواد مغذی، به اندازه کافی، به بافت‌های بدن نمی‌رسد.
بیماری تنگی رگ‌های خونی خارج از قلب، می‌تواند عروق مختلف بدن، از جمله سیاهرگ‌ها، شریان‌ها و رگ‌های لنفاوی را تحت تاثیر قرار داده، و در خون‌رسانی به مغز، کلیه، معده و پاها اختلال ایجاد نماید؛ اما، در حالت کلی، بیماری عروق محیطی، بیشترین تاثیر را بر پاها خواهد داشت. در ادامه این مطلب، توضیحات بیشتری درباره تنگی شریان محیطی یا PAD ارائه می‌دهیم.
عروق محیطی کجاست؟
تمامی عروق خونی که در خارج از قلب، وظیفه خون‌رسانی به همه اندام‌های بدن را بر عهده دارند؛ در سیستم عروق محیطی قرار می‌گیرند. عروق محیطی، از آئورت و شاخه‌های آن تشکیل می‌شود، که این شاخه‌ها شامل «شریان‌ها یا سرخرگ‌ها»، «مویرگ‌ها» و «سیاهرگ‌ها و وریدها» هستند.
بیماری عروق محیطی، همان‌طور که از نام آن پیداست؛ در شریان‌ها (سرخرگ‌ها) ایجاد می‌شود؛ به همین دلیل به این اختلال، بیماری شریان محیطی (PVD) نیز می‌گویند. حال باید دید که شریان چیست و رگ شریانی کجاست؟
شریان که در اصطلاح آن را تحت‌عنوان «سرخرگ» نیز می‌شناسیم؛ اصلی‌ترین نقش را در تغذیه و خون‌رسانی به اندام‌ها بر عهده دارند. فشار خون در سرخرگ‌ها زیاد است؛ به همین دلیل، ساختار کاملا منعطفی دارد، تا بتواند فشار خون را تحمل کرده و ثابت نگه دارد.
همچنین، در ساختار شریان‌ها، ماده منعطفی تحت عنوان «الاستین» به کار رفته، که باعث می‌شود قطر سرخرگ، به‌راحتی افزایش یا کاهش پیدا کند. البته با رسیدن سرخرگ به یکی از اندام‌های حیاتی بدن، به عروق کوچک‌تر با انعطاف‌پذیری کمتر تقسیم‌بندی می‌گردد. خون عبوری از این رگ‌های کوچک‌تر، فشار و سرعت کمتری دارد. آئورت و شریان‌های ریوی، نزدیک‌ترین شریان‌ها به قلب هستند، که بیشترین انعطاف را دارند. Anatomy, Blood Vessels
بیماری عروق محیطی شیوع بالایی دارد و در نزدیک به 30 درصد از افراد پرخطر (افراد بالای 70 سال، بدون عوامل خطر اضافی یا افراد بین 50 تا 69 سال، با سابقه سیگار کشیدن یا دیابت) دیده می‌شود. میزان مرگ و میر در بیماران مبتلا به PAD در پنج سال اول پس از تشخیص، بیش از 33 درصد است.
این بیماری با افزایش خطر بیماری‌های قلبی و کاهش ظرفیت عملکردی همراه است؛ اما همچنان کمتر تشخیص داده شده و درمان آن نسبت به بیماری‌های قلبی عروقی دیگر کمتر است. میزان مرگ و میر در این بیماران، نسبت به بیماران مبتلا به سکته مغزی یا انفارکتوس میوکارد، در سطحی متوسط قرار دارد.
وازودیلاتاسیون چیست؟
«وازودیلاتاسیون عروق محیطی»، عبارت است از اتّساع عروق یا گشاد شدن رگ‌های خونی بدن، که برای بهبود سطح اکسیژن یا پایین آوردن دمای بدن، رخ می‌دهد. این فرایند، در حالت طبیعی وجود دارد؛ حتی برخی از پزشکان، برای بهبود بیماری‌های فشار خون بالا و کنترل شرایط قلب و عروق، از داروهایی استفاده می‌کنند، که باعث گشادی رگ‌ها می‌شوند.
با این حال، اتساع عروق همیشه مفید نیست؛ زیرا وازودیلاتاسیون عروق محیطی، می‌تواند باعث تشدید بیماری‌هایی، مانند فشار خون پایین و بیماری‌های التهابی مزمن گردد.
بیماری شریان محیطی چیست؟
سرخرگ‌ها یا همان شریان‌ها، به شکل لوله‌های توخالی هستند، که سطح روی دیواره آن‌ها کاملا صاف است، تا از لخته شدن خون جلوگیری کنند. ضمن اینکه، پوشش داخلی سرخرگ و منعطف بودن دیواره‌های آن، کمک می‌کنند تا فشار خون، ثابت باقی بماند.
هرگاه انواع چربی، کلسترول و سایر مواد، بر روی دیواره داخلی سرخرگ، به صورت پلاک رسوب کنند؛ زمینه برای ابتلا به بیماری عروق محیطی فراهم می‌گردد. این فرایند به آرامی انجام می‌گیرد، و قطر شریان را به‌تدریج کاهش می‌دهد؛ تنگی رگ‌های خونی خارج از قلب را «آترواسکلروز» نیز می‌نامند.
بیماری عروق محیطی (PVD)
رسوباتی که بر روی دیواره شریان جمع می‌شوند؛ از بیرون سخت و در داخل نرم هستند. در صورتی که سطح خارجی این رسوبات، دچار ترک‌خوردگی شوند؛ امکان لخته شدن خون توسط پلاکت‌ها، فراهم می‌گردد. لخته‌هایی که در اطراف پلاک تشکیل می‌شوند؛ باعث تنگی یا انسداد رگ‌های خونی خارج از قلب خواهند شد.
با توجه به اینکه پلاک یا خون لخته شده، نمی‌تواند حرکت کرده و به اندام دیگر وارد شود؛ بنابراین مسیر را مسدود کرده، و خون رسانی بافت‌های میزبان را مختل می‌کند؛ این حالت، در موارد شدید، باعث آسیب یا مرگ بافت‌های مجاور با محل انسداد، می‌گردد. این مشکل، عمدتا در انگشتان پا و بافت‌های پا رخ می‌دهد، و تحت عنوان بیماری عروق محیطی یا بیماری PVD، شناخته می‌شود.
علائم بیماری شریان محیطی چیست؟
افرادی که به بیماری عروق محیطی مبتلا می‌شوند؛ علائم متعددی را تجربه می‌کنند. هرچند برخی از افراد، تا زمانی که تنگی رگ‌های خونی خارج از قلب آن‌ها به بالای ۵۰ درصد نرسد؛ متوجه علائم بیماری شریان محیطی نمی‌شوند.
در هر حال، اولین علامتی که برای بیماری عروق محیطی ظاهر می‌گردد؛ معمولا احساس درد، گرفتگی و ناراحتی در پاها و باسن است؛ به‌طوری که شخص، دچار لنگش شده و نمی‌تواند درست راه برود. این احساس درد، زمانی ظاهر می‌شود که فرد، در حال فعالیت یا ورزش باشد؛ پس از کمی استراحت این درد برطرف خواهد شد.
غیر از علائمی که در بالا گفته شد، در بیماران مبتلا به بیماری شریان محیطی، علائم زیر نیز ممکن است ظاهر گردند:
- سرد شدن پوست پاها
- ریزش موهای اندام بدن
- ضعف پا
- رشد آهسته و شکنندگی ناخن‌های پا
- احساس درد
- تشدید درد در هنگام فعالیت
- احساس سوزش و سردی اندام در هنگام شب
- کم‌رنگ شدن ته‌رنگ پوست ( کم‌رنگ شدن در ابتدا و قرمز شدن، در مراحل پیشرفته)
- عفونت‌های مکرری در پوست یا بافت نرم پا و زخم پاها و انگشتان پا
نکته‌ای که لازم است به آن اشاره کنیم این است، که گاهی افراد مبتلا به تنگی یا انسداد رگ‌های خونی خارج از قلب، در طول عمر خود دچار این اختلال می‌شوند؛ اما تا اواخر زندگی خود، علائم بیماری عروق محیطی را مشاهده نمی‌کنند.
در هر حال، لازم است در صورت مشاهده اولین علائم بیماری سرخرگ محیطی و تنگی عروق، حتما موضوع را با یک جراح عروق در میان بگذارید؛ زیرا تشدید تنگی رگ‌های خونی خارج از قلب، می‌تواند در نهایت، عوارض جدی مانند «حمله قلبی» یا «سکته مغزی» را در پی داشته باشد؛ بنابراین باید در اولین فرصت، درمان آن آغاز گردد. Peripheral Artery Disease (PAD)
برای درمان بیماری PAD چه کنیم؟
اصلی‌ترین هدفی که در درمان بیماری عروق محیطی دنبال می‌شود؛ این است که با انجام اقداماتی پیشگیری‌کننده، خطر ابتلای بیمار به بیماری‌ها و نارسایی‌های قلب و عروق، کاهش یابد.
ضمن اینکه درمان بیماری سرخرگ محیطی می‌تواند؛ به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کند. برای پیشگیری و درمان تنگی شریان محیطی، راه‌های متعددی وجود دارند، که معمولا از ترکیبی از آن‌ها استفاده می‌شود. در ادامه، به روش‌های درمان بیماری عروق محیطی اشاره می‌کنیم.
تغییر در سبک زندگی
برای آنکه بتوان بیماری PAD را درمان نمود؛ لازم است تغییراتی در سبک زندگی خود اعمال نمایید؛ از جمله:
- مصرف دخانیات را سریعا ترک کنید.
- از غذای مفید برای قلب و یک رژیم غذایی کم‌کلسترول، عاری از چربی‌های مضر و بدون سدیم اضافه، استفاده کنید.
- ورزش را در برنامه روزانه خود بگنجانید؛ می‌توانید پیاده‌روی را تا زمانی که احساس درد در پاهای خود داشته باشید؛ ادامه دهید.
- بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون بالا، دیابت و کلسترول بالا را تحت نظر پزشک، کنترل کنید.
- از موقعیت‌های استرس‌زا دور بمانید؛ برای کاهش استرس خود، یوگا، مدیتیشن و ورزش را جدی بگیرید.
- از پاهای خود مراقبت کنید، تا احتمال ابتلا به عفونت کاهش پیدا کند.
درمان دارویی برای بیماری عروق محیطی
غیر از مراقبت‌های یاد شده، لازم است بیمار، با کمک داروهای مناسب نیز تحت درمان قرار گیرد. معمولا پزشک متخصص قلب و عروق، داروهای ضد فشار خون و داروهای «استاتین» (برای کنترل فشار خون و کلسترول بالا) را به عنوان داروی بیماری عروق محیطی، تجویز می‌کند.
همچنین، دیابت شما باید با استفاده از دارو با دوز مناسب، کنترل گردد. مدیریت بیماری عروق محیطی از طریق استفاده از این داروها، می‌تواند عوامل خطر PAD را کاهش داده و از بروز سکته مغزی و حمله قلبی جلوگیری کند. ممکن است لازم باشد از آسپرین و پلاویکس استفاده کنید.
درمان بیماری شریان محیطی با جراحی
شدت بیماری عروق محیطی، در افراد مختلف فرق دارد. گاهی گرفتگی عروق چنان شدید است، که نیاز به جراحی در فرد احساس می‌شود. پزشک باید از روش مناسب استفاده کند؛ تا جریان خون بهبود یابد.
درمان اندوواسکولار یا کم تهاجمی یا جراحی روش هایی هستند، که در چنین شرایطی، انجام می‌گیرند. برخی از مهم‌ترین اقداماتی، که به درمان تنگی شریان محیطی کمک می‌کنند؛ شامل «آنژیوپلاستی»، «استنت‌ها» و «جراحی بای پس شریان محیطی» هستند. Peripheral Vascular Disease
بهترین روش برای پیشگیری از بیماری شریان محیطی
همیشه پیشگیری از درمان بهتر است؛ بنابراین می‌توان با انجام برخی مراقبت‌ها، از ابتلا به بیماری عروق محیطی یا تشدید آن جلوگیری کرد. از مهم‌ترین اقداماتی که می‌توان برای پیشگیری از بیماری PAD انجام داد، می‌توان موارد زیر را نام برد:
- اضافه وزن خود را درمان کرده و وزن خود را کنترل کنید.
- مصرف الکل، مواد مخدر و تنباکو را کنار بگذارید.
- در رژیم غذایی خود، ضمن استفاده از ذاهای کم‌چرب و کم‌قند، میوه و سبزیجات تازه بگنجانید.
- روزانه حداقل ۳۰ دقیقه، با تایید پزشک خود، ورزش کنید.
در صورتی که با وجود این‌گونه مراقبت‌ها، علائمی مانند درد، بی‌حسی یا ضعف در پاها را تجربه کردید؛ حتما با پزشک خود در میان بگذارید؛ ممکن است به درمان‌های جدی‌تری نیاز داشته باشید.
برای درمان بیماری عروق محیطی به چه کسی مراجعه کنیم؟
بیماری شریان محیطی (بیماری PAD)، که در اثر گرد آمدن پلاک روی سطح داخلی دیواره رگ، به وجود می‌آید؛ باعث باریک شدن یا انسداد رگ‌های خونی می‌شود؛ در نتیجه، مانع رسیدن اکسیژن و مواد مغذی، به بافت‌های بدن می‌شود. پزشک یا جراح متخصص قلب و عروق تنها کسی است، که می‌تواند برای درمان بیماری عروق محیطی، به شما کمک کند.
البته تجربه و دانش پزشک متخصص، در میزان رضایت از درمان تاثیری بسزایی دارد. دکتر قویدل یکی از مجرب‌ترین و معتبرترین جراحانی هستند، که می‌توانند در این زمینه، به شما کمک کنند. چنانچه قصد ملاقات حضوری با دکتر علیرضا قویدل را دارید، می‌توانید از قسمت تماس با دکتر، نوبت خود را رزرو نمایید.
