تنگی دریچه آئورت یکی از بیماری‌های شایع قلبی است، که جریان خون از قلب به بدن را مختل می‌کند و نیازمند مداخله درمانی دقیق است. در سال‌های اخیر، دو روش برجسته برای درمان این بیماری معرفی شده‌اند؛ «عمل کم تهاجمی قلب» و «عمل تاوی» (TAVI/TAVR).
این دو روش، هرچند با هدف مشترک ترمیم یا جایگزینی دریچه آئورت انجام می‌شوند؛ تفاوت‌های اساسی در تکنیک اجرا، مزایا، معایب، عوارض و نتایج بلندمدت دارند.
جراحی کم‌تهاجمی آئورت از طریق برش‌های کوچک‌تر و با کاهش آسیب به بافت‌های اطراف، جایگزینی برای جراحی قلب باز سنتی است. در مقابل، عمل تاوی یک روش غیرجراحی مبتنی بر «کاتتر» است، که از طریق عروق محیطی (مانند شریان فمورال) انجام می‌شود و نیازی به برش قفسه سینه ندارد. انتخاب بین این دو روش به عوامل متعددی از جمله سن، وضعیت سلامت عمومی، آناتومی بیمار و ترجیحات او بستگی دارد.
در این مقاله، با تمرکز بر تفاوت روش جراحی کم تهاجمی آئورت و عمل تاوی، به بررسی جامع این روش‌ها از جنبه‌های مختلف می‌پردازیم؛ تا بیماران و خانواده‌هایشان بتوانند با آگاهی کامل تصمیم‌گیری کنند.
مقایسه مزایا و معایب روش جراحی کم‌تهاجمی آئورت و عمل تاوی
برای درک بهتر تفاوت روش جراحی کم تهاجمی آئورت با تاوی، بررسی مزایا و معایب هر روش ضروری است.
مزایا و معایب جراحی کم‌تهاجمی آئورت
جراحی کم‌تهاجمی آئورت از طریق برش‌های کوچک، معمولاً بین ۵ تا ۸ سانتی‌متر، در فضای بین‌دنده‌ای یا بخش فوقانی استرنوم انجام می‌شود. این روش به دلیل کاهش آسیب به عضلات و استخوان‌های قفسه سینه، درد پس از عمل را به میزان قابل‌توجهی کاهش می‌دهد.
همچنین، با برداشتن کامل دریچه آسیب‌دیده و جایگزینی آن با دریچه مصنوعی، چه از نوع مکانیکی و چه بیولوژیک، دقت بالایی ارائه می‌دهد و خطر نشتی دریچه، معروف به Paravalvular Leak، را به حداقل می‌رساند.
برای بیماران جوان‌تر، استفاده از دریچه‌های مکانیکی در این روش دوام طولانی‌تری فراهم می‌کند و نیاز به جراحی‌های بعدی را کاهش می‌دهد. با این حال، این روش نیازمند بیهوشی عمومی است، که می‌تواند برای برخی بیماران چالش‌برانگیز باشد.
علاوه بر این، هرچند خطر خونریزی و عفونت در مقایسه با جراحی قلب باز سنتی کمتر است؛ همچنان وجود دارد. مدت بستری در بیمارستان نیز، که معمولاً بین ۵ تا ۷ روز است، در مقایسه با روش‌های غیرجراحی طولانی‌تر است.
عمل تاوی، که به معنای تعویض دریچه آئورت به روش ترانس‌کاتتر است، از طریق شریان‌های محیطی مانند شریان فمورال یا در موارد نادر از قفسه سینه انجام می‌شود.
این روش غیرتهاجمی بوده و اغلب با بی‌حسی موضعی یا بیهوشی خفیف انجام می‌شود، که آن را به گزینه‌ای کم‌خطر برای بیمارانی تبدیل می‌کند که به دلیل سن بالا یا بیماری‌های همراه، مانند بیماری مزمن ریوی یا کلیوی، کاندید مناسبی برای جراحی نیستند.
بیماران پس از تاوی معمولاً طی ۱ تا ۳ روز از بیمارستان مرخص می‌شوند، که نشان‌دهنده دوره بستری کوتاه‌تر است. با این حال، تاوی با خطر بالاتر نشتی دریچه در مقایسه با جراحی کم‌تهاجمی همراه است.
همچنین، به دلیل فشار بر سیستم هدایتی قلب، نیاز به پیس‌میکر در این روش بیشتر است. دریچه‌های بیولوژیک مورد استفاده در تاوی نیز در مقایسه با دریچه‌های مکانیکی جراحی دوام کمتری دارند، که ممکن است برای بیماران جوان‌تر محدودیت ایجاد کند.
مقایسه جراحی کم‌تهاجمی آئورت و عمل تاوی از لحاظ اجرا
عمل کم تهاجمی آئورت قلب و عمل تاوی از نظر تکنیک اجرا تفاوت‌های قابل‌توجهی دارند. در جراحی کم‌تهاجمی، جراح با استفاده از ابزارهای تخصصی، از طریق برش‌های کوچک به قلب دسترسی پیدا می‌کند. دریچه آسیب‌دیده به‌طور کامل برداشته شده و دریچه مصنوعی جایگزین آن می‌شود. این روش معمولاً نیازمند توقف موقت قلب و استفاده از دستگاه قلب-ریه است.
در مقابل، عمل تاوی نیازی به توقف قلب یا برش قفسه سینه ندارد. یک کاتتر حامل دریچه مصنوعی از طریق شریان فمورال یا سایر عروق به قلب هدایت می‌شود و دریچۀ جدید، درون دریچۀ آسیب‌دیده قرار می‌گیرد. این فرآیند تحت هدایت تصویربرداری پیشرفته (مانند فلوروسکوپی) انجام می‌شود و معمولاً با بی‌حسی موضعی یا بیهوشی خفیف همراه است.
دکتر علیرضا علیزاده قویدل، فوق تخصص جراحی قلب، توضیح می‌دهد:
«در روش تاوی، برش جراحی وجود ندارد و از طریق کشاله ران، دریچه مصنوعی بیولوژیک داخل دریچه بیمار قرار می‌گیرد. این روش بدون بیهوشی عمومی یا با بیهوشی خفیف انجام می‌شود و طول بستری کمتر است؛ اما نشتی دریچه و نیاز به پیس‌میکر در آن بیشتر است.
در جراحی کم‌تهاجمی، دریچه بیمار به‌طور کامل برداشته شده و دریچۀ مصنوعی جایگزین می‌شود، که نشتی کمتری دارد؛ اما عوارض جراحی مانند خونریزی بیشتر است.»
خطرات و عوارض محتمل هر روش جراحی
هر دو روش با خطرات و عوارضی همراه هستند، که باید در تصمیم‌گیری مد نظر قرار گیرند.
خطرات جراحی کم‌تهاجمی آئورت
- خونریزی؛ به دلیل برش جراحی، خطر خونریزی وجود دارد، به‌ویژه در بیماران با مشکلات انعقادی.
- عفونت؛ عفونت محل برش یا دریچه مصنوعی، هرچند نادر، ممکن است رخ دهد.
- نارسایی حاد کلیه؛ مطالعات نشان می‌دهند که ۱۳.۲ درصد بیماران ممکن است دچار این عارضه شوند.
خطرات عمل تاوی
- نشتی دریچه (Paravalvular Leak)؛ حدود ۱۰.۶ درصد بیماران تاوی دچار نشتی متوسط تا شدید می‌شوند.
- نیاز به پیس‌میکر؛ ۱۷.۶ درصد بیماران به دلیل آسیب به سیستم هدایتی قلب نیاز به پیس‌میکر پیدا می‌کنند.
- عوارض عروقی؛ آسیب به عروق محیطی در محل ورود کاتتر ممکن است رخ دهد.
جدول زیر مقایسه‌ای از عوارض احتمالی این دو روش ارائه می‌دهد.
| عارضه |
جراحی کم‌تهاجمی آئورت |
عمل تاوی |
| مرگ‌ومیر ۳۰ روزه |
۲.۵٪
|
۲.۷٪
|
| نشتی دریچه (متوسط تا شدید) |
۰.۳٪
|
۱۰.۶٪
|
| نیاز به پیس‌میکر |
۳.۵٪
|
۱۷.۶٪
|
| نارسایی حاد کلیه |
۱۳.۲٪
|
۴.۵٪
|
| مدت بستری |
۵-۷ روز
|
۱-۳ روز
|
دوران بهبودی؛ چه انتظاری باید داشته باشید؟
دوران بهبودی یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های بیماران است. در جراحی کم‌تهاجمی آئورت، بیماران معمولاً ۵ تا ۷ روز در بیمارستان بستری می‌شوند و بهبودی کامل ممکن است؛ ۴ تا ۶ هفته طول بکشد. تجربه نشان داده که رعایت رژیم غذایی متعادل، اجتناب از فعالیت‌های سنگین و انجام تمرینات سبک مانند پیاده‌روی می‌تواند؛ روند بهبودی را تسریع کند. به‌عنوان مثال، یکی از بیماران که مردی ۶۵ ساله بود؛ با پیاده‌روی روزانه ۲۰ دقیقه‌ای و رژیم کم‌نمک، توانست طی ۴ هفته به فعالیت‌های روزمره بازگردد.
در مقابل، بهبودی پس از تاوی سریع‌تر است. بیماران اغلب طی ۱ تا ۳ روز مرخص می‌شوند و بسیاری ظرف ۱ تا ۲ هفته به فعالیت‌های سبک بازمی‌گردند. با این حال، نظارت بر علائم نشتی دریچه یا آریتمی در ماه‌های اول ضروری است. به بیماران توصیه می‌شود؛ در هفته‌های اول، از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنند و معاینات منظم با متخصص قلب را جدی بگیرند.
هزینه، دسترسی و پوشش بیمه‌ای جراحی کم‌تهاجمی آئورت و عمل تاوی
هزینه این دو روش به عوامل متعددی از جمله بیمارستان، تجهیزات و پوشش بیمه‌ای بستگی دارد. جراحی کم‌تهاجمی آئورت به دلیل نیاز به اتاق عمل پیشرفته و بیهوشی عمومی، معمولاً گران‌تر است.
در مقابل، عمل تاوی، اگرچه تجهیزات گران‌قیمتی مانند کاتتر و دریچه‌های بیولوژیک نیاز دارد؛ به دلیل بستری کوتاه‌تر ممکن است؛ هزینه کلی کمتری داشته باشد. به‌عنوان مثال، در برخی کشورها، هزینه تاوی بین ۲۰ تا ۴۰ درصد کمتر از جراحی کم‌تهاجمی است.
در بسیاری از کشورها، هر دو روش تحت پوشش بیمه‌های پایه و تکمیلی قرار دارند؛ اما میزان پوشش بسته به سیاست‌های بیمه‌ای متفاوت است. توصیه می‌شود؛ بیماران پیش از تصمیم‌گیری، جزئیات پوشش بیمه‌ای خود را بررسی کنند.
معیارهای انتخاب بهترین روش درمان
انتخاب بین جراحی کم‌تهاجمی آئورت و تاوی به عوامل زیر بستگی دارد:
- سن بیمار؛ عمل تاوی برای جوانان و افراد زیر 60 سال مناسب نیست و این افراد، معمولاً از جراحی کم‌تهاجمی بهره بیشتری می‌برند.
- وضعیت سلامت عمومی؛ بیماران با بیماری‌های همراه مانند نارسایی کلیه یا بیماری مزمن ریوی اغلب کاندید بهتری برای تاوی هستند.
- آناتومی دریچه آئورت؛ وجود کلسیفیکاسیون شدید یا عروق محیطی باریک ممکن است، یکی از روش‌ها را مناسب‌تر کند.
ارزیابی ریسک جراحی با STS و EuroSCORE II
ابزارهای استاندارد مانند STS (Society of Thoracic Surgeons) و EuroSCORE II برای ارزیابی ریسک جراحی استفاده می‌شوند. این ابزارها عواملی مانند سن، بیماری‌های همراه، عملکرد کلیه و ریه‌ها را در نظر می‌گیرند. به‌عنوان مثال، بیمارانی با امتیاز STS بالای ۸٪ یا EuroSCORE II بالای ۲۰٪ معمولاً کاندید بهتری برای تاوی هستند؛ زیرا خطر جراحی برای آن‌ها بالاست. تجربه نشان داده که استفاده از این ابزارها در جلسات تیم قلب، تصمیم‌گیری را دقیق‌تر می‌کند.
شاخص‌های بالینی و آناتومی دریچه آئورت
شاخص‌های بالینی مانند شدت تنگی دریچه (گرادیان فشار آئورت بالای ۴۰ میلی‌متر جیوه)، نارسایی قلبی و علائم بیمار (مانند تنگی نفس، درد قفسه سینه یا سنکوپ) در انتخاب روش نقش دارند. از نظر آناتومی، عواملی مانند اندازه ریشه آئورت، میزان کلسیفیکاسیون و دسترسی عروقی اهمیت دارند. به‌عنوان مثال، بیمارانی با عروق محیطی باریک ممکن است؛ برای تاوی مناسب نباشند و نیاز به رویکرد ترانس‌اپیکال (از طریق قفسه سینه) داشته باشند.
شواهد علمی تفاوت روش جراحی کم‌تهاجمی آئورت و عمل تاوی
مطالعات متعددی این دو روش را مقایسه کرده‌اند. تحقیق منتشرشده در Journal of Thoracic Disease (۲۰۲۱) با بررسی ۹,۷۴۴ بیمار نشان داد:
- مرگ‌ومیر ۳۰ روزه در جراحی کم‌تهاجمی (۲.۵٪) و تاوی (۲.۷٪) تفاوت آماری معنی‌داری ندارد.
- نشتی دریچه متوسط تا شدید در جراحی کم‌تهاجمی، تنها ۰.۳٪ و در تاوی ۱۰.۶٪ گزارش شد.
- نیاز به پیس‌میکر در تاوی (۱۷.۶٪) به‌طور قابل‌توجهی، بیشتر از جراحی کم‌تهاجمی (۳.۵٪) بود.
- نارسایی حاد کلیه در جراحی کم‌تهاجمی (۱۳.۲٪) بیشتر از تاوی (۴.۵٪) بود.
- مدت بستری در تاوی به‌طور متوسط ۳ روز کوتاه‌تر بود.
- نرخ سکته مغزی در هر دو روش پایین و مشابه بود. Mini-AVR vs TAVI
این داده‌ها نشان می‌دهند، که هر روش نقاط قوت و ضعف خاص خود را دارد و انتخاب، باید بر اساس شرایط بیمار انجام شود.
سخن پایانی درباره تفاوت روش جراحی کم تهاجمی آئورت و عمل تاوی
تفاوت روش جراحی کم تهاجمی آئورت و عمل تاوی در تکنیک اجرا، عوارض، دوران بهبودی و نتایج بلندمدت آن‌ها نهفته است. جراحی کم‌تهاجمی با دقت بالا، نشتی کمتر و دوام طولانی‌تر دریچه، گزینه‌ای مناسب برای بیماران جوان‌تر و با ریسک پایین است.
در مقابل، عمل تاوی با بستری کوتاه‌تر و عوارض کلیوی کمتر، برای بیماران مسن‌تر یا پرخطر ایده‌آل است. تصمیم‌گیری نهایی باید با مشورت تیم قلب، شامل جراح قلب، متخصص قلب و متخصص تصویربرداری، و با در نظر گرفتن شرایط منحصربه‌فرد هر بیمار انجام شود. مراقبت از سلامت قلب، گامی اساسی به‌سوی زندگی سالم‌تر و طولانی‌تر است.
دکتر علیرضا قویدل، یکی از بهترین جراحان قلب و عروق هستند که می‌توانید؛ برای عمل کم تهاجمی آئورت قلب و عمل تاوی، به ایشان مراجعه کنید. برای دریافت مشاوره قبل از عمل و انجام معاینات اولیه می‌توانید؛ از طریق تماس با دکتر در همین سایت، نوبت خود را رزرو نمایید.
