با رسیدن به سنین پیری، مشکلات و محدودیتهایی برای افراد ایجاد میگردد. با توجه به تغییرات جسمانی شدیدی که در افراد مسن ایجاد میگردند، حفظ و مراقبت از سلامتی آنها اهمیت بسیاری دارد. به همین دلیل، آشنایی با نکات بهداشتی سالمندان برای هر فردی لازم است.
از نظر بیولوژیکی، در سنین پیری، مولکولها و سلولهای متعددی در بدن دچار آسیب میشوند. به همین دلیل، معمولا ظرفیت ذهنی و جسمی افراد کاهش پیدا میکند. همین موضوع تا حد زیادی قدرت سیستم ایمنی بدن را تحت تاثیر قرار داده و زمینه ابتلا به انواع بیماریها را فراهم میسازد.
از مهمترین بیماریهای شایع سالمندان که در اکثر افراد اعم از زن و مرد دیده میشود، میتوان به کم شنوایی، آب مروارید، بیماریهای قلب و عروق، دیابت و بیماریهای ریوی اشاره کرد. تاثیر سن بر این گونه بیماریها به شکلی است که یک فرد سالمند، ممکن است به چند بیماری مزمن به صورت همزمان مبتلا گردد. در هر حال، دانستن نکات بهداشتی سالمندان، میتواند احتمال ابتلا به انواع بیماری را کاهش دهد.
تعریف سالمندی و نکات بهداشتی سالمندان چیست؟
از نظر بیولوژیکی، تعریف سالمندی یا پیری عبارت است از دورانی که شخص، طیف گستردهای از آسیبهای مولکولی و سلولی را تجربه میکند. البته این گونه آسیبها، به یکباره ایجاد نشده و در طول زمان رخ میدهند. در هر حال، با گذشت زمان و وقوع تغییرات جسمانی و حتی روانی، ظرفیت ذهنی و جسمی فرد کمتر میشود. به این ترتیب، خطر ابتلا به بیماریهای متعدد افزایش پیدا میکند که در نهایت میتواند باعث وقوع مرگ شود.
علاوه بر تغییرات بیولوژیکی، یک شخص سالمند، تغییرات روانی را نیز در زندگی خود تجربه میکند. بازنشستگی، مرگ دوستان یا شرکا و یا نقل مکان به شهر یا محله مناسبتر، از جمله این تغییرات هستند. هر یک از این اتفاقات در نوع خود میتوانند تاثیراتی را بر جسم و ذهن افراد بگذارند.
آشنایی با نکات بهداشتی سالمندان برای حفظ سلامت جسم و روان آنها لازم است. زیرا این مساله، راهکار مناسبی برای داشتن طول عمری بیشتر و زندگی راحتتر خواهد بود.
مهمترین بیماریهای شایع سالمندان کدامند؟
افزایش سن باعث پیری اعضای بدن و ایجاد برخی اختلالات در عملکرد آنها میشود. این بیماریها میتوانند کیفیت زندگی افراد را به طور قابل توجهی کاهش دهند. ضمن اینکه، با افزایش سن، افراد نمیتوانند آن گونه که باید، از خود مراقبت کنند. اما آشنایی با راهکارهای حفظ سلامت و نکات بهداشتی سالمندان، زندگی افراد در دوران پیری را راحتتر میکند.
آمار نشان میدهند که نزدیک به ۹۹ درصد از سالمندان، حداقل به یک بیماری مزمن مبتلا هستند. تعدادی از بیماریهای شایع سالمندان شامل بیماریهای قلبی، دیابت و مشکلات استخوانی و ماهیچهای هستند. در ادامه، به بیماریهای شایع و نکات بهداشتی سالمندان که رعایت آنها، سطح سلامت افراد را افزایش میدهد، میپردازیم.
انواع بیماریهای قلبی در سالمندان
قلب یک ماهیچه پرتکاپو و حیاتیترین اندام بدن است. این ماهیچه، خون را به همه اندامهای بدن پمپاژ میکند. هنگامی که سن بالا میرود، تغییراتی در ساختار و عروق قلب ایجاد میگردد. همین مساله باعث ابتلا به بیماریها و نارسایی قلبی خواهد شد.
بیماری قلبی، یک بیماری مزمن است که حدود دو سوم مرگ و میر در افراد سالمند از آن ناشی میشود. علائم بیماری قلبی در بسیاری از موارد قابل مشاهده نیستند. بنابراین ممکن است افراد به علائم جزئی نیز توجهی نشان نداده و جان خود را به خطر اندازند. اگر با نکات بهداشتی سالمندان از قبل آشنایی داشته باشید، احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی در سنین بالاتر کاهش پیدا میکند.
راهکارهای مدیریت سلامت قلبی
از نکات بهداشتی و سلامتی برای افراد مسن در مقابل بیماریهای قلبی، میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- ورزش کردن روزانه به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه (در هنگام ورزش در فضای باز باید به خطرات هوای آلوده برای بیماران قلبی توجه کرد)
- محدود کردن مصرف چربیهای اشباع ( بهتر است چربیهای ترانس را حذف کرده و به جای آن از روغنهای سالم استفاده کنید)
- کم کردن مصرف الکل و نوشیدنیهای الکلی یا حذف کلی آن
- ترک کردن سیگار
- اندازهگیری فشار خون به صورت منظم
- محدود کردن مقدار نمک مصرفی روزانه
دیابت یک بیماری رایج در دوران سالمندی
یکی از رایجترین بیماریهایی که افراد در هر سنی میتوانند به آن مبتلا شوند، دیابت است. ابتلا به این بیماری تا حد زیادی به سبک زندگی افراد بستگی دارد. اما گاهی دیابت میتواند از سندروم متابولیک و به صورت ارثی ایجاد گردد. در هر حال، رعایت نکات بهداشتی سالمندان در هر یک از این افراد، راهکار مناسبی به نظر میرسد.
هنگامی که شخص دچار مشکلات سوخت و سازی میشود، پردازش قند در بدن وی به خوبی انجام نمیگیرد. در نتیجه سطح قند خون بالا رفته و اثرات جدی بر سلامت خواهد گذاشت. بیماری دیابت نوع ۲، بیماری خطرناک و البته قابل کنترلی محسوب میشود؛ البته با شرط رعایت نکات بهداشتی سالمندان.
در صورتی که این بیماری به صورت درمان نشده رها شود، اثرات طولانی مدتی ایجاد خواهد کرد که عبارتند از:
- بیماریهای قلبی
- بیماریهای کلیوی
- سیروز کبدی
راهکارهای کنترل دیابت
همیشه پیشگیری بهتر از درمان پاسخ میدهد. به همین دلیل، بهتر است در سنین قبل از دوران سالمندی، برخی نکات را رعایت کنید. البته رعایت نکات بهداشتی سالمندان برای پیشگیری یا مدیریت دیابت نیز خالی از لطف نیست. در ادامه به برخی از اقدامات مهمی که باید برای پیشگیری از دیابت رعایت نمایید، اشاره میکنیم:
- ورزش کردن و پرهیز از بیتحرکی در طول روز
- اصلاح رژیم غذایی و کاهش کربوهیدراتها و چربیهای ناسالم
- انجام آزمایش قند خون به صورت دورهای و منظم
- پیگیری کردن مصرف داروها بر اساس دستور پزشک
- پرهیز از تغییر دوز یا قطع داروها بدون اجازه پزشک معالج
نکات بهداشتی سالمندان درباره کم آبی بدن در دوران پیری
یکی دیگر از بیماریهای شایع سالمندان در دوران پیری، کم شدن آب بدن است. به این معنا که بدن سالمندان، سطح کافی از مایعات را دریافت نمیکند. کم آبی بدن میتواند تاثیرات نامطلوبی بر سلامت جسمانی شخص بگذارد. از مهمترین بیماریهایی که در اثر کم آبی بدن ایجاد میگردند، میتوان به عفونت دستگاه ادراری و به هم خوردن تعادل الکترولیتها اشاره نمود. در ادامه، به برخی نکات بهداشتی و سلامتی برای افراد مسن در زمینه کم آبی بدن اشاره میکنیم:
- نوشیدن حداقل ۳ لیتر آب در طول در روز؛ البته افراد مبتلا به انواع نارسایی قلبی نباید بیش از حد آب بنوشند.
- کم کردن مصرف نوشیدنیهایی که مایعات بدن را کاهش میدهند؛ مانند نوشیدنیهای کافئیندار و الکل.
یبوست مزمن و پیشگیری از آن در سالمندان
یکی از بیماریهای احتمالی که رعایت نکات بهداشتی و سلامتی برای افراد مسن را الزامی میکند، یبوست مزمن است. در واقع، بسیاری از افراد با رسیدن به سنین سالمندی، توانایی خود را برای دفع صحیح مدفوع از دست میدهند. هر چند یبوست مزمن به خودی خود، پیامد جدی در بر ندارد، اما طولانی شدن آن میتواند عوارض و مشکلات ناراحتکننده زیر را در پی داشته باشد:
- نفخ شدید
- سوء هاضمه
- درد معده
- حالت تهوع
اصلیترین موضوعی که میتواند یبوست را در پی داشته باشد، کاهش فیبر در رژیم غذایی است. همچنین، کم شدن فعالیت بدنی، نقش بسزایی در یبوست دوران سالمندی خواهد داشت.
بهبود یبوست در سالمندان
از راهکارهای حفظ سلامت و نکات بهداشتی سالمندان برای پیشگیری از یبوست میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
- افزایش مقدار میوهها و سبزیجات برگ سبز در رژیم غذایی
- هیدراته نگه داشتن بدن
- ورزش منظم و فعالیت کافی برای حفظ حرکات روده و داشتن رودهای سالم
در صورت اصلاح سبک زندگی و رعایت نکات بهداشتی بالا مشکل یبوست باید برطرف شود. اما اگر مشکل همچنان باقی باشد، باید با یک متخصص صحبت کنید.
بیماریهای مربوط به سلامت روان در سالمندان
رعایت نکات بهداشتی سالمندان به بیماریهای سلامت روان نیز مربوط میشود. زیرا یکی از عوارض افزایش سن در زنان و مردان، وقوع مشکلات مربوط به سلامت روان است. زیرا با افزایش سن، نه تنها وضعیت جسمانی، بلکه سلامت روان نیز دچار تغییراتی میشود. آلزایمر، افسردگی و اضطراب، سه بیماری اعصاب و روان رایج در بین افراد مسن هستند. حدود ۱۵ درصد از افراد بالای ۶۰ سال، امکان ابتلا به بیماریهای روانی را دارند. برخی از نکات بهداشتی سالمندان و راهکارهای حفظ سلامت روان شامل موارد زیر هستند:
افزایش ارتباط با اطرافیان شامل دوستان، خانواده و همسایگان؛ برای افرادی که امکان ارتباط و ملاقات حضوری با عزیزان خود را ندارند، ارتباط مجازی نیز راهکار خوبی است
- پذیرش یک حیوان خانگی
- کنترل احساسات و عواطف از طریق نوشتن
- داشتن یک سرگرمی لذت بخش مانند باغبانی، سفالگری و بافندگی
بیماریهای مربوط به استخوان و مفاصل
از بیماریهای شایع سالمندان، بیماریهای مربوط به استخوان و مفاصل هستند. آرتریت روماتوئید، استئو آرتریت و دردهای عضلانی، از رایجترین اختلالات در ۵۰ درصد از افراد بالای ۶۵ سال به حساب میآیند.
مشکلات حرکتی ناشی از این گونه بیماریها، به شدت بر کیفیت زندگی افراد سالمند تاثیر میگذارد. از مهمترین نکات بهداشتی سالمندان مبتلا به بیماریهای مفصل و ماهیچه، میتوان موارد زیر را در نظر گرفت:
- مصرف غذاهای غنی از ویتامین D و کلسیم
- قرار گرفتن در معرض آفتاب
- مصرف مغزها، دانهها و ماهیهای چرب مانند سالمون
- انجام آزمایش برای تشخیص بیماری آرتریت
- استفاده از تکیهگاههای مناسب در حمام و دستشویی
چه کسی میتواند نکات بهداشتی سالمندان را به آنها آموزش دهد؟
تا اینجا راهکارهای حفظ سلامت و نکات بهداشتی سالمندان را توضیح دادیم. معمولا سالمندان برای بررسی وضعیت سلامت قلب خود نیاز به چکاپهای منظم دارند. دکتر علیرضا قویدل یکی از بهترین پزشکان جراح قلب و عروق هستند. ایشان برای بررسی سلامت قلب سالمندان، راهنمای خوبی خواهند بود.
چنانچه قصد انجام معاینات دورهای برای خود یا عزیزانتان را دارید، میتوانید برای ملاقات حضوری و تماس با دکتر علیرضا قویدل اقدام نمایید.
منابع:
https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health
https://www.hinduwebsite.com/selfdevt/old-age-problems-solutions.asp