یکی از روش‌های پیشرفته جراحی قلب، که در آن دو یا چند دریچۀ قلب، به‌طور همزمان تحت جراحی قرار می‌گیرند؛ عمل همزمان دریچه های قلبی است. این روش برای بیمارانی، که دچار مشکلات همزمان در چند دریچۀ قلبی هستند؛ ضروری است. جراحی دریچه های قلب به صورت همزمان معمولاً در بیمارانی انجام می‌شود، که تنگی یا نارسایی شدید در بیش از یک دریچه دارند و نیاز به ترمیم یا تعویض دریچه‌ها به طور همزمان دارند.
عمل جراحی همزمان دریچه های قلبی می‌تواند؛ مزایایی مانند کاهش تعداد جراحی‌های قلب باز، کاهش هزینه‌های درمانی و بهبود سریع‌تر بیمار را به همراه داشته باشد. با این حال، این جراحی پیچیده بوده و نیاز به تخصص بالای جراحان قلب دارد. انتخاب روش عمل همزمان دریچه های قلبی، باید بر اساس ارزیابی دقیق وضعیت بیمار و مشورت با پزشک متخصص انجام شود.
انواع روش‌های اصلاح دریچه قلبی معیوب
به‌طور کلی، 2 روش اصلی برای اصلاح دریچه‌های معیوب قلبی وجود دارد؛ ترمیم دریچه و تعویض دریچه. در ادامه به معرفی بیشتر این 2 روش می‌پردازیم.
ترمیم دریچه چیست؟
ترمیم دریچه قلب، روشی برای اصلاح عملکرد دریچه‌های قلبی، بدون نیاز به جایگزینی کامل آن‌ها است. این روش زمانی انجام می‌شود، که دریچه دچار نارسایی یا تنگی شده باشد؛ اما هنوز ساختار کلی آن سالم بوده و قابل اصلاح باشد.
پزشکان با استفاده از روش‌های مختلف مانند بالون‌زدن، ترمیم با بخیه یا استفاده از حلقه‌های مخصوص، عملکرد دریچه را بهبود می‌بخشند. ترمیم دریچه می‌تواند؛ به روش‌های جراحی باز یا کم‌تهاجمی انجام شود. این روش به دلیل حفظ بافت طبیعی دریچه، کاهش نیاز به داروهای رقیق‌کننده خون و بهبود سریع‌تر بیماران، نسبت به تعویض دریچه مزایای بیشتری دارد.
در بسیاری از موارد، به‌ویژه در بیماران جوان یا افرادی که دریچه‌هایشان هنوز انعطاف‌پذیر است؛ ترمیم، گزینۀ بهتری محسوب می‌شود و می‌تواند؛ طول عمر بیمار را بدون نیاز به جراحی‌های بعدی افزایش دهد.
تعویض دریچه چیست؟
تعویض دریچه قلبی زمانی انجام می‌شود، که دریچۀ بیمار به‌شدت آسیب دیده باشد و دیگر قابل ترمیم نباشد. در این روش، دریچۀ معیوب با یک دریچۀ مصنوعی یا بیولوژیکی جایگزین می‌شود.
دریچه‌های مصنوعی از مواد فلزی و پلیمری ساخته شده‌اند و دوام بالایی دارند؛ اما بیماران نیازمند مصرف مادام‌العمر داروهای رقیق‌کننده خون خواهند بود. در مقابل، دریچه‌های بیولوژیکی که از بافت حیوانی یا انسانی تهیه می‌شوند؛ نیازی به داروهای رقیق‌کننده ندارند؛ اما ممکن است پس از چند سال نیاز به تعویض مجدد داشته باشند.
تعویض دریچه می‌تواند؛ از طریق جراحی باز یا روش‌های کم‌تهاجمی انجام شود. انتخاب نوع دریچه و روش جراحی، به عواملی مانند سن بیمار، وضعیت سلامتی و نوع آسیب دریچه‌ای بستگی دارد. این روش به بهبود عملکرد قلب، کمک کرده و کیفیت زندگی بیمار را افزایش می‌دهد.
عمل همزمان دریچه های قلبی چگونه است؟
جراحی دریچه های قلب به صورت همزمان زمانی انجام می‌شود، که بیش از یک دریچۀ قلب دچار اختلال عملکردی شده باشد و نیاز به ترمیم یا تعویض همزمان آن‌ها وجود داشته باشد.
این وضعیت معمولاً در بیمارانی دیده می‌شود، که به دلیل بیماری‌های مادرزادی، تب روماتیسمی یا بیماری‌های قلبی پیشرفته، دچار نارسایی یا تنگی چندین دریچه شده‌اند.
جراحان قلب بسته به شدت آسیب، می‌توانند هر دو دریچه را در یک عمل جراحی ترمیم یا تعویض کنند. این عمل معمولاً به‌صورت جراحی باز انجام می‌شود؛ اما در برخی موارد، روش‌های کم‌تهاجمی نیز ممکن است؛ کاربرد داشته باشند.
انجام عمل همزمان دریچه های قلبی، نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و مدیریت پیچیده‌تری دارد؛ اما می‌تواند روند بهبودی بیمار را تسریع کند. انتخاب روش جراحی و نوع دریچه‌ها به شرایط بیمار، سن، و سایر بیماری‌های زمینه‌ای بستگی دارد.
چه کسانی کاندیدای عمل همزمان دریچه های قلبی هستند؟
عمل همزمان دریچه‌های قلبی برای بیمارانی انجام می‌شود، که بیش از یک دریچه قلب دچار مشکل شده باشد و نیاز به مداخلۀ همزمان داشته باشند. این جراحی معمولاً در شرایطی، که نارسایی یا تنگی دریچه‌ای چندگانه وجود دارد؛ توصیه می‌شود. در ادامه، گروه‌هایی از بیماران که کاندیدای عمل جراحی همزمان دریچه های قلبی هستند؛ بررسی می‌شوند.
بیماران مبتلا به بیماری‌های مادرزادی قلبی
برخی از افراد از بدو تولد، دچار مشکلاتی در ساختار دریچه‌های قلبی خود هستند، که ممکن است در طول زمان بدتر شود. بیماران مبتلا به بیماری‌های مادرزادی، مانند تنگی یا نارسایی چندین دریچه، اغلب نیاز به جراحی اصلاحی دارند.
در مواردی که بیش از یک دریچه به‌طور همزمان درگیر باشد؛ جراحان ممکن است تصمیم به انجام یک عمل ترکیبی بگیرند. بیماری‌هایی مانند سندرم مارفان یا نقص‌های مادرزادی دریچه‌ای می‌توانند؛ باعث نارسایی زودرس چندین دریچه شوند.
در این بیماران، انجام جراحی دریچه های قلب به صورت همزمان می‌تواند؛ عملکرد قلب را بهبود بخشیده و از بروز مشکلات جدی‌تر، مانند نارسایی قلبی جلوگیری کند. این جراحی معمولاً در مراکز تخصصی انجام می‌شود و نیازمند تیم پزشکی مجرّب است.
بیماران مبتلا به بیماری‌های دریچه‌ای پیشرفته
افرادی که بیماری‌های دریچه‌ای قلبی آن‌ها، به مرحله پیشرفته رسیده و درمان‌های دارویی دیگر موثر نیست؛ ممکن است نیاز به این جراحی داشته باشند. این بیماران معمولاً دچار نارسایی شدید در دو یا چند دریچه هستند، که باعث کاهش عملکرد قلب و بروز علائمی، مانند تنگی نفس، خستگی شدید و ورم اندام‌ها می‌شود.
در بسیاری از موارد، این مشکلات ناشی از بیماری‌هایی مانند تب روماتیسمی، اندوکاردیت یا دژنراسیون دریچه‌ای است. زمانی که دو یا چند دریچه، به حدی آسیب دیده‌اند، که عملکرد طبیعی قلب را مختل کرده‌اند؛ پزشکان تصمیم به ترمیم یا تعویض همزمان آن‌ها می‌گیرند. در چنین بیمارانی، انجام یک جراحی برای درمان همزمان دریچه‌های معیوب می‌تواند؛ روند بهبودی را تسریع کند.
بیماران نیازمند جراحی‌های قلبی دیگر به‌طور همزمان
گاهی بیماران علاوه بر مشکلات دریچه‌ای، به بیماری‌های قلبی دیگری، مانند گرفتگی عروق کرونر یا نارسایی قلبی نیز مبتلا هستند، که نیاز به جراحی دارند. در این موارد، پزشکان ممکن است؛ تصمیم بگیرند که جراحی دریچه‌ای را همزمان با سایر جراحی‌های قلبی، مانند عمل بای‌پس عروق کرونر انجام دهند.
انجام همزمان این جراحی‌ها می‌تواند؛ زمان بستری بیمار را کاهش دهد؛ هزینه‌های درمان را کم کند و نیاز به بیهوشی‌های مکرر را از بین ببرد. بیمارانی که دارای بیماری‌های پیچیده قلبی هستند و چندین مشکل قلبی به‌طور همزمان دارند؛ معمولاً تحت بررسی دقیق قرار می‌گیرند تا مشخص شود؛ آیا انجام جراحی همزمان برای آن‌ها ایمن و موثر خواهد بود. Surgical management of a patient
نکات مهم پیش از جراحی دریچه های قلب به‌صورت همزمان
عمل جراحی همزمان دریچه های قلبی یک عمل پیچیده و حساس است، که نیازمند آمادگی دقیق بیمار و تیم پزشکی است. پیش از این جراحی، بررسی‌های متعددی انجام می‌شود؛ تا خطرات احتمالی کاهش یابد و بهترین نتیجه ممکن حاصل شود. در ادامه، نکات مهمی که باید قبل از انجام این عمل مورد توجه قرار گیرند؛ بررسی می‌شوند.
ارزیابی دقیق وضعیت قلب و سایر بیماری‌های زمینه‌ای
پیش از جراحی، پزشکان باید وضعیت کلی قلب و سایر بیماری‌های مرتبط را بررسی کنند. آزمایش‌هایی مانند اکوکاردیوگرافی، آنژیوگرافی و MRI قلب به پزشکان کمک می‌کنند؛ تا میزان آسیب دریچه‌ها را ارزیابی کنند و مشخص کنند، که آیا بیمار نیاز به تعویض یا ترمیم دریچه‌ها دارد.
همچنین، بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشار خون بالا، نارسایی کلیه و مشکلات ریوی باید کنترل شوند؛ زیرا این شرایط می‌توانند روند جراحی و بهبودی پس از آن را تحت تاثیر قرار دهند.
در برخی موارد، بیماران ممکن است؛ نیاز به مشاوره با متخصصان دیگر، مانند نفرولوژیست یا متخصص ریه داشته باشند. بررسی دقیق وضعیت عمومی بیمار به پزشکان کمک می‌کند، که تصمیم‌گیری بهتری درباره نحوه جراحی داشته باشند.
آمادگی برای بیهوشی و بررسی عملکرد ریه‌ها
جراحی دریچه های قلب به صورت همزمان، معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود؛ بنابراین بررسی عملکرد ریه‌ها و واکنش بیمار به بیهوشی از اهمیت زیادی برخوردار است.
پزشکان از طریق آزمایش‌های عملکرد ریه، بررسی گازهای خون و مشاوره با متخصص بیهوشی، میزان آمادگی بیمار را ارزیابی می‌کنند. بیمارانی که سابقه بیماری‌های ریوی، مانند آسم یا بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) دارند؛ ممکن است نیاز به درمان‌های خاص پیش از جراحی داشته باشند.
همچنین در برخی موارد، فیزیوتراپی تنفسی قبل از عمل توصیه می‌شود؛ تا بیمار پس از جراحی بتواند؛ بهتر تنفس کند و خطر عوارض ریوی کاهش یابد. آگاهی از نحوۀ واکنش بدن به بیهوشی نیز، به کاهش خطرات جراحی و افزایش ایمنی بیمار کمک می‌کند.
تنظیم داروها و مدیریت مصرف رقیق‌کننده‌های خون
بسیاری از بیماران مبتلا به بیماری‌های دریچه‌ای قلبی، از داروهای رقیق‌کنندۀ خون، مانند وارفارین یا داروهای ضد پلاکتی، مانند آسپرین استفاده می‌کنند. این داروها می‌توانند؛ خطر خونریزی را در حین و بعد از جراحی افزایش دهند؛ بنابراین پزشکان معمولاً مصرف آن‌ها را قبل از جراحی متوقف یا جایگزین می‌کنند.
همچنین، بیماران مبتلا به فشار خون بالا، دیابت یا نارسایی قلبی ممکن است؛ نیاز به تنظیم دوز داروهای خود داشته باشند. در برخی موارد، پزشک ممکن است پیش از عمل همزمان دریچه های قلبی، داروهای خاصی برای بهبود عملکرد قلب تجویز کند؛ تا بیمار برای عمل در وضعیت بهتری قرار گیرد. علاوه بر این، بیمار باید از مصرف داروهای گیاهی و مکمل‌هایی که می‌توانند؛ بر روند بیهوشی یا انعقاد خون تأثیر بگذارند؛ خودداری کند.
آمادگی روانی و حمایت‌های عاطفی قبل از جراحی
جراحی دریچه‌های قلبی، یک فرآیند استرس‌زا است و بسیاری از بیماران قبل از عمل، دچار اضطراب و نگرانی می‌شوند. آماده‌سازی روانی بیمار از طریق مشاوره با پزشک، جلسات آموزشی و صحبت با بیماران دیگری، که این جراحی را انجام داده‌اند؛ می‌تواند به کاهش استرس کمک کند.
همچنین، حمایت خانواده و دوستان، نقش مهمی در آمادگی روحی بیمار دارد. در برخی موارد، مشاوره با روان‌شناس یا متخصص سلامت روان می‌تواند؛ مفید باشد.
آگاهی از مراحل عمل جراحی همزمان دریچه های قلبی، روند بهبودی و مراقبت‌های پس از عمل به بیمار کمک می‌کند، که با اطمینان بیشتری وارد این فرآیند شود. داشتن نگرش مثبت و آمادگی ذهنی می‌تواند؛ بر روند بهبود بیمار تاثیر مثبتی داشته باشد.
مراقبت‌های بعد از عمل دریچه های قلب به صورت همزمان
مراقبت‌های پس از جراحی همزمان دریچه های قلبی، نقش بسیار مهمی در بهبودی بیمار و جلوگیری از عوارض احتمالی دارند. در این قسمت، به بررسی مراقبت‌های ضروری بعد از جراحی دریچه های قلب به صورت همزمان پرداخته خواهد شد.
نظارت بر علائم حیاتی
مراقبت‌های بعد از عمل دریچه‌های قلب، نیازمند توجه ویژه و همکاری بیمار و تیم پزشکی است. یکی از مهم‌ترین مراقبت‌ها بعد از عمل همزمان دریچه های قلبی، نظارت دقیق بر علائم حیاتی بیمار است. این کار، شامل اندازه‌گیری منظم فشار خون، ضربان قلب، دما و سطح اکسیژن خون می‌شود.
پزشکان معمولاً این علائم را در ساعات اولیۀ بعد از عمل همزمان دریچه های قلبی، به‌طور مداوم بررسی می‌کنند؛ تا هر گونه تغییر ناگهانی در وضعیت بیمار را شناسایی کنند.
افزایش یا کاهش غیرطبیعی در این علائم می‌تواند؛ نشانه‌ای از عوارضی مانند عفونت، نارسایی قلبی یا خونریزی باشد. بنابراین، توجه به این نکات و گزارش هرگونه تغییر به پرستاران و پزشکان، بسیار حائز اهمیت است.
مدیریت درد و داروها
مدیریت درد، یکی دیگر از جنبه‌های مهم مراقبت بعد از عمل است. بیماران معمولاً پس از عمل جراحی، احساس درد و ناراحتی خواهند داشت، که باید با استفاده از داروهای مسکّن مناسب کنترل شود.
پزشکان معمولاً داروهای مسکن و ضد التهاب تجویز می‌کنند و بیمار باید به دقت، به زمان‌بندی مصرف آن‌ها توجه کند. همچنین، بیمار باید از مصرف خودسرانۀ داروها پرهیز کند و هرگونه عوارض جانبی را به پزشک گزارش دهد. علاوه‌بر این، ممکن است بیمار نیاز به داروهای رقیق‌کنندۀ خون داشته باشد، که باید طبق دستور پزشک مصرف شوند؛ تا از لخته شدن خون جلوگیری شود.
مراقبت از محل جراحی
مراقبت از محل جراحی نیز یکی دیگر از نکات کلیدی، در دورۀ پس از عمل جراحی همزمان دریچه های قلبی است. بیمار باید به دقت، به زخم جراحی توجه کند و هرگونه قرمزی، ورم یا ترشح غیرعادی را به پزشک گزارش دهد.
همچنین، پانسمان محل جراحی، باید به‌طور مرتب تعویض شود و بیمار، باید از خیس کردن آن جلوگیری کند. رعایت بهداشت شخصی و شستشوی دست‌ها، قبل و بعد از لمس محل جراحی نیز، بسیار مهم است.
همچنین، بیمار باید از انجام فعالیت‌های شدید و بلند کردن اجسام سنگین، در هفته‌های اول پس از عمل خودداری کند؛ تا از فشار اضافی بر روی زخم جلوگیری شود.
پیگیری و بازگشت به فعالیت‌های روزمره
پیگیری منظم با پزشک متخصص نیز، جزء ضروریات مراقبت بعد از عمل جراحی همزمان دریچه های قلبی است. بیمار باید برنامه‌ریزی دقیقی برای مراجعه به پزشک داشته باشد؛ تا وضعیت قلب و عروق خود را مورد بررسی قرار دهد.
همچنین، فعالیت‌های روزمره باید به تدریج آغاز شود. بیماران معمولاً مجاز به انجام فعالیت‌های سبک، مانند پیاده‌روی در هفته‌های اول هستند؛ اما باید از فعالیت‌های سنگین و ورزش‌های شدید خودداری کنند؛ تا زمان لازم برای بهبودی فراهم شود.
تغذیۀ مناسب نیز نقش مهمی در روند بهبودی دارد؛ مصرف غذاهای سالم و متعادل می‌تواند؛ به تسریع فرآیند بهبودی کمک کند. با رعایت دقیق این نکات، بیماران می‌توانند؛ روند بهبودی خود را تسریع کرده و از عوارض احتمالی جلوگیری کنند.
سخن پایانی درباره عمل همزمان دریچه های قلبی
عمل همزمان دریچه های قلب، یکی از پیچیده‌ترین و حیاتی‌ترین جراحی‌ها، در علم پزشکی به شمار می‌آید، که به منظور اصلاح یا تعویض چندین دریچۀ قلب به طور همزمان، انجام می‌شود.
جراحی دریچه های قلب به صورت همزمان، به ویژه در بیمارانی که دچار اختلالات متعدد در عملکرد دریچه‌ها هستند؛ ضروری است. با این حال، موفقیت عمل و بهبودی سریع بیماران، به مراقبت‌های بعد از عمل بستگی دارد.
نظارت دقیق بر علائم حیاتی، مدیریت مناسب درد، مراقبت از محل جراحی و پیگیری منظم با پزشک، از جمله نکات کلیدی مراقبت بعد عمل جراحی همزمان دریچه های قلبی هستند.
با رعایت این مراقبت‌ها و همکاری موثر بیمار و تیم پزشکی، می‌توان به نتایج مطلوبی دست یافت و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشید. در نهایت، آگاهی از فرآیند عمل همزمان دریچه های قلبی و مراحل بهبودی می‌تواند؛ به بیماران کمک کند تا با اطمینان بیشتری، به زندگی روزمره خود بازگردند.
دکتر علیرضا قویدل، جراح قلب و عروق در تهران، تجربه فراوانی در انجام عمل همزمان دریچه های قلبی دارند. برای دریافت اطلاعات بیشتر دراین‌باره با ایشان در تماس باشید.
