دریچه‌های بیولوژیک قلب (Bioprosthetic Cardiac Valve)، که معمولاً از بافت حیوانی (گاو) ساخته می‌شوند؛ به دلیل سازگاری بالا با بدن انسان، یکی از گزینه‌های رایج در جراحی‌های تعویض دریچه قلب هستند. با این حال، این دریچه‌ها پس از ۱۰ تا ۱۵ سال ممکن است؛ دچار تخریب یا اختلال عملکرد شوند و نیاز به درمان دریچه بیولوژیک ایجاد شود.
خوشبختانه، پیشرفت‌های اخیر در روش‌های کم‌تهاجمی، مانند عمل تاوی قلب، امکان درمان دریچه حیوانی قلب را بدون نیاز به جراحی باز فراهم کرده است. در این مقاله، به بررسی نشانه‌های خرابی دریچه، روش‌های درمانی جایگزین و مزایا و عوارض روش‌های نوین می‌پردازیم.
چه زمانی دریچه بیولوژیک نیاز به درمان پیدا می‌کند؟
دریچه‌های بیولوژیک به دلیل ماهیت طبیعی خود، معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ سال عملکرد مناسبی دارند. با این حال، عواملی مانند کلسیفیکاسیون (رسوب کلسیم)، پارگی بافت یا تخریب ساختاری می‌توانند؛ عملکرد دریچه را مختل کنند.
این مشکلات می‌توانند؛ جریان خون را مختل کرده و فشار اضافی بر قلب وارد کنند. شناسایی به‌موقع این مشکلات، برای جلوگیری از عوارض جدی مانند نارسایی قلبی ضروری است. نشانه‌های خرابی دریچه، معمولاً به‌تدریج ظاهر می‌شوند و نیاز به توجه دقیق دارند. در ادامه، برخی از شایع‌ترین علائم آورده شده است:
- تنگی نفس، به‌ویژه هنگام فعالیت یا دراز کشیدن؛
- خستگی غیرمعمول و کاهش توان جسمی؛
- درد قفسه سینه یا احساس فشار در قلب؛
- تورم در پاها یا شکم به دلیل احتباس مایعات؛
- تپش قلب یا ضربان نامنظم.
اگر بیمار این علائم را تجربه کند؛ انجام اکوکاردیوگرافی یا سایر روش‌های تصویربرداری، برای ارزیابی عملکرد دریچه ضروری است؛ به عنوان مثال، بیماری که پس از ۱۲ سال از تعویض دریچه آئورت با دریچه بیولوژیک، دچار تنگی نفس شده بود؛ با اکوکاردیوگرافی تشخیص تنگی دریچه دریافت کرد و برای ترمیم دریچه حیوانی قلب با روش کم‌تهاجمی ارجاع شد.
آیا همه بیماران می‌توانند جراحی مجدد قلب باز انجام دهند؟
جراحی باز مجدد برای تعویض یا ترمیم دریچه بیولوژیک، در بسیاری از موارد با چالش‌هایی همراه است. بیماران مسن‌تر یا افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، بیماری مزمن کلیوی یا مشکلات ریوی دارند؛ اغلب کاندید مناسبی برای جراحی باز نیستند. بر اساس مطالعات، خطر مرگ‌ومیر در جراحی‌های باز مجدد، در بیماران بالای ۷۰ سال می‌تواند؛ تا ۱۰ درصد یا بیشتر باشد.
دکتر علیرضا علیزاده قویدل، متخصص جراحی قلب، در این باره می‌گوید: «بیمارانی که دریچه بیولوژیک (حیوانی) دارند و این دریچه، پس از 15-10 سال تخریب شده است؛ به دلیل افزایش سن و بیماری‌های زمینه‌ای، معمولاً کاندید مناسبی برای جراحی باز مجدد نیستند.
خوشبختانه، روش کمتر تهاجمی تاوی (TAVI)، که در آن دریچه‌ای جدید از طریق پوست، در داخل دریچه قبلی جایگزین می‌شود؛ یک گزینه درمانی مؤثر با عوارض کمتر برای این بیماران است.
نتایج این روش، رضایت‌بخش گزارش شده و این روش، جایگزینی مناسب برای جراحی باز مجدد قلب محسوب می‌شود.» این توصیه نشان‌دهنده اهمیت روش‌های کم‌تهاجمی، در مدیریت بیماران با ریسک بالا است.
جایگزین عمل جراحی قلب باز برای درمان دریچه بیولوژیک
روش درمان دریچه حیوانی قلب با تکنیک‌های کم‌تهاجمی، به‌ویژه عمل تاوی قلب (Transcatheter Aortic Valve Implantation)، در دهه اخیر، به‌طور قابل‌توجهی پیشرفت کرده است.
در این روش، دریچه جدید از طریق کاتتر و از راه شریان فمورال (کشاله ران) یا سایر مسیرهای عروقی، به قلب هدایت شده و در داخل دریچه بیولوژیک قبلی قرار می‌گیرد. این روش نیازی به باز کردن قفسه سینه یا استفاده از دستگاه قلب-ریه ندارد.
نحوه انجام تاوی
تاوی معمولاً تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی خفیف انجام می‌شود. پزشک با استفاده از تصویربرداری پیشرفته (مانند فلوروسکوپی)، کاتتر را به محل دریچه هدایت می‌کند.
دریچه جدید، که معمولاً از مواد بیولوژیک ساخته شده، در داخل دریچه قدیمی باز شده و عملکرد آن را اصلاح می‌کند. کل فرآیند بین ۱ تا ۲ ساعت طول می‌کشد و بیمار، معمولاً پس از ۲ تا ۵ روز از بیمارستان مرخص می‌شود.
مزایای تاوی نسبت به جراحی باز
مزایای تاوی شامل کاهش زمان بستری، عوارض کمتر و بهبودی سریع‌تر است؛ به عنوان مثال، بیماری ۷۸ ساله با تنگی شدید دریچه آئورت، که به دلیل بیماری مزمن ریوی کاندید جراحی باز نبود؛ با انجام تاوی توانست ظرف یک هفته، فعالیت‌های روزمره خود را از سر بگیرد. برای درک بهتر، می‌توانید تفاوت روش جراحی کم تهاجمی آئورت با تاوی را مطالعه کنید.
نتایج و عوارض احتمالی روش TAVI در بیماران با دریچه بیولوژیک
روش تاوی در درمان دریچه‌های بیولوژیک تخریب‌شده، نتایج بسیار امیدوارکننده‌ای داشته است. بر اساس تحقیقات، نرخ موفقیت این روش در بیماران با دریچه بیولوژیک تخریب‌شده، بیش از ۹۰ درصد گزارش شده است. Management of bioprosthetic cardiac valve thrombosis
با این حال، مانند هر روش درمانی، تاوی نیز ممکن است با عوارضی همراه باشد. جدول زیر، برخی از عوارض احتمالی و نرخ تقریبی آن‌ها را نشان می‌دهد:
|
عارضه
|
نرخ تقریبی
|
توضیحات
|
|
نشتی دریچه (Paravalvular Leak)
|
۵-۱۰٪
|
نشتی خفیف معمولاً بی‌خطر است؛ اما موارد شدید ممکن است نیاز به مداخله داشته باشند. |
|
سکته مغزی
|
۲-۴٪
|
خطر سکته در بیماران با ریسک بالا بیشتر است. |
|
خونریزی عروقی
|
۵-۷٪
|
معمولاً در محل ورود کاتتر رخ می‌دهد و قابل‌کنترل است. |
|
نیاز به پیس‌میکر
|
۱۰-۱۵٪
|
در صورت اختلال در سیستم هدایتی قلب ممکن است لازم شود. |
برای کاهش این عوارض، انتخاب بیمار مناسب و انجام تاوی برای درمان دریچه بیولوژیک، توسط تیمی مجرب از متخصصان قلب و عروق حیاتی است.
سخن پایانی درباره درمان دریچه حیوانی قلب
درمان دریچه بیولوژیک و ترمیم دریچه حیوانی قلب بدون نیاز به جراحی باز، با روش‌های کم‌تهاجمی مانند تاوی، امکان‌پذیر و مؤثر است. این روش به‌ویژه برای بیماران مسن یا افرادی، که ریسک جراحی باز در آن‌ها بالاست؛ گزینه‌ای ایمن و کارآمد محسوب می‌شود.
با وجود عوارض احتمالی، نرخ موفقیت بالا و بهبودی سریع، تاوی را به یکی از پیشرفته‌ترین روش‌های درمانی، در حوزه قلب و عروق تبدیل کرده است. برای تصمیم‌گیری نهایی درباره درمان دریچه حیوانی قلب، مشورت با متخصص قلب و ارزیابی دقیق وضعیت بیمار ضروری است.
